Досчанов Жалолбек Сапарбоевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбекистоннинг шимолий ҳудудларига мослашган тритикале навларини танлаш ва уларнинг физиологик хусусиятларини ўрганиш», 03.00.07 – Ўсимликлар физиологияси ва биокимёси (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.1.PhD/B169.
Илмий раҳбар: Бабоев Саидмурат Кимсанбаевич, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Хоразм Маъмун академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, DSc.02/30.12.2019.В.53.01.
Расмий оппонентлар: Каримжон Сафаров, биология фанлари доктори, профессор; Кушанов Фахриддин Неъматуллаевич, биология фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Хоразм вилоятининг шўрланган тупроқ шароитига мос тритикале навларини танлашда мосланувчанликнинг физиологик ва биокимёвий асослаш ҳамда шу ҳудудга мос қимматли юқори маҳсулдор навларни ажратиб олишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Хоразм вилоятининг шўрланган тупроқ ва иқлим шароитида тритикаленинг биомассаси тўплаш динамикаси, барг сатҳи индекси, поя ва охирги бўғин узунлиги, ўсимталарнинг лаборатория шароитида шўрга чидамлилиги аниқланган ва шулар асосида ушбу ҳудудга мос навлар ажратиб олинган;
тритикаленинг шўрланган тупрок-иқлим шароитига мосланувчанлик механизми физиологик таҳлиллар ёрдамида асосланган ва дони таркибидаги лизин миқдорига навлар ҳамда етиштириш технологиясининг таъсири аниқланган;
тритикале навлари дони таркибидаги аминокислоталар таркиби ва турли навларда алмашадиган ва алмашилмайдиган аминокислоталар нисбати турлича эканлиги аниқланган;
навларни турли тупроқ шароитларида биометрик кўрсаткичлари орқали Хоразм ҳудудига мос келадиган ва ишлаб чиқариш талабларига тўлиқ жавоб берадиган навлар ажратиб олинган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Хоразм вилоятининг шўрланган тупроқ шароитига мос тритикале навларини танлашда мосланувчанликнинг физиологик ва биокимёвий асосларини таҳлил қилиш ва шу ҳудудга мос қимматли юқори маҳсулдор навларни танлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
тритикаленинг 11 та навлари Хоразм вилояти Янгибозор тумани “Дилдора Божмон” фермер хўжалигида 48 гектар гектар ер майдонига ишлаб чиқаришга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалик вазирлигининг 28 августдаги 2020 йил 02/021-2730-сон маълумотномаси). Натижада, “Сват” навидан 92 ц/га, “Тихон” навидан 88,4 ц/га, “Сергей” навидан 85,8 ц/га, “Сардор” навидан 75,4 ц/га дон ҳосили олиш имконини берган;
тритикаленинг Сардор, Сват, Сергей ва Тихон навлари Хоразм вилояти Урганч тумани худудида жойлашган Машъал фермер хўжалигининг 27 гектар майдонида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2020 йил 21 октябрдаги 4/1255-2241-сон маълумотномаси). Натижада, юқори ва сифатли дон ҳосили олишга, чорва моллари учун ем-хашак сифатида ишлатиладиган ер устки биомассани ошириш имконини берган.