Бахриддинов Фаёзиддин Бахриддиновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Швиц зотли сигирларнинг маҳсулдорлик хусусиятларини турли селекциядаги наслдор буқалардан фойдаланиб такомиллаштириш”, 06.02.01 – Қишлоқ хўжалиги ҳайвонларини урчитиш, кўпайтириш, селекцияси ва генетикаси. Қоракўлчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.PhD/Qх683.
Илмий раҳбар: Аширов Муродулла Ишанқулович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Чорвачилик ва паррандачилик илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд ветеринария медицинаси институти тошкент филиали, PhD.06/09.07.2020.Qx/V.117.01.
Расмий оппонентлар: Рўзибоев Нураддин Рахимович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори; Куччиев Охунжон Раззоқович, қишлоқ хўжалик фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Қоракўлчилик ва чўл экологияси илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади жаҳон генофондига хос турли селекциядаги наслдор буқалардан фойдаланган ҳолда швиц зотли сигирларнинг сут маҳсулдорлиги, экстерьер тузилиши жиҳатдан фарқланиши ва пуштдорлик даражасини такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Республикамиз шароитида швиц зотли турли селекцияга мансуб наслдор буқалардан етиштирилган сигирларнинг экстерьер (гавданинг қия узунлиги, кўкрак айланаси, эни ва чуқурлиги, яғрин ва сағрин баландлиги, поча айланаси, орқа дўнг суяк эни) кўрсаткичларига эга бўлган ҳамда сут типига хослиги, озиқанинг сут билан қоплаш хусусиятлари (бир кг озиқага олинган сут миқдори) ўзгарувчан иқлимга ва маҳаллий шароитга мослашувчанлиги аниқланган;
швиц зотли сигирлар елинининг косасимон ва думалоқ шаклига нисбатан тоссимон шаклдаги елиннинг ҳажми узун ва кенглиги, сут безларининг физиологик жиҳатдан яхши ривожланганлиги сабабли лактациядаги сут маҳсулдорлиги тенгдошларига нисбатан ўртача 474 кг га юқори бўлиши исботланган;
турли селекциядаги швиц зотли сигирларнинг маҳсулдорлик хусусиятларини такомиллаштиришда сигирларнинг сут маҳсулдорлиги ишлаб чиқариш типига боғлиқлиги яъни сут типига мансуб сигирларда сут миқдори 4227,4 кг ни ташкил этиб, сут-гўшт типига нисбатан 424,8 кг, гўшт-сут типига нисбатан 926,2 кг га юқори бўлиши исботланган;
швиц зотли сигирларнинг АҚШ селекциясига мансуб бўлган наслдор буқаларнинг қизлари III ва ундан юқори лактацияда Австрия ва маҳаллий селекциясига нисбатан генетик салоҳияти юқори бўлганлиги сабабли сут маҳсулдорлиги 334,3 кг га юқори бўлиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Швиц зотли турли селекциядаги сигирларнинг экстерьери, сут маҳсулдорлиги ва пуштдорлик хусусиятларини такомиллаштириш бўйича олиб борилган илмий-тадқиқотлар натижалари асосида:
Швиц зотли турли селекциядаги наслдор буқалар қизларининг III ва ундан юқори лактациядаги сигирларнинг сут маҳсулдорлиги бўйича натижалари Андижон вилоятининг Асака туманидаги Т.Шокиров номли наслчилик фермер хўжалиги подасида амалиётга жорий этилган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш Давлат қўмитасининг 2020 йил 29 декабрдаги 02/23-444-сон маълумотномаси). Илмий янгиликнинг жорий қилиниши натижасида III ва ундан юқори лактацияга эга швиц зотли турли селекциядаги сигирларда сут маҳсулдорлиги 4177,3-4690,4 кг га, ҳар бир бош сигирдан 5 млн. 821 минг сўмдан 7 млн. 142 минг сўмгача соф фойда олинган;
Швиц зотли сигирларнинг сермаҳсул селекция подаси Қўрғонтепа туманидаги «Даврон ота» наслчилик фермер хўжалигида, швиц зотли Австрия селекциядаги Рокси лақабли наслдор буқа қизларининг турли лактациялардаги сермаҳсул сут йўналишидаги сигирлар подаси амалиётга жорий этилган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш Давлат қўмитасининг 2020 йил 29 декабрдаги 02/23-444-сон маълумотномаси). Илмий янгиликнинг жорий қилиниши натижасида швиц зотли ҳар бир бош сигирдан 4 млн. 937 минг сўмдан 6 млн. 142 минг сўмгача соф фойда олинган;
Швиц зотли АҚШ ва Австрия селекциядаги наслдор буқалардан сермаҳсул сут йўналишидаги сигирлар подаси Шаҳрихон туманидаги «Азизбек» наслчилик фермер хўжалигида амалиётга жорий этилган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш Давлат қўмитасининг 2020 йил 29 декабрдаги 02/23-444-сон маълумотномаси). Илмий янгиликнинг жорий қилиниши натижасида ишлаб чиқаришда ҳар бир бош сигирдан 4 млн. 134 минг сўмдан 5 млн. 791 минг сўмгача соф фойда олинган.