Тохиров Мухаммадрафиқ Қодировичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Оптоэлектрон қурилмаларни яримўтказгичли оптик-анизотропик материаллар асосида ишлаб чиқиш”, 01.04.10 – Яримўтказгичлар физикаси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.3.PhD/T1262.
Илмий раҳбар: Касимахунова Анархан Мамасадиковна, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона политехника институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети қошидаги Яримўтказгичлар физикаси ва микроэлектроника илмий-тадқиқот институти, DSc.03/30.12.2019.FM/Т.01.12.
Расмий оппонентлар: Рахматов Ахмад Зайниддинович, физика-математика фанлари доктори, профессор; Алиев Райимжон, техника фанлари доктори, профессор;
Етакчи ташкилот: Ион-плазма ва лазер технологиялари институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади CuInTe2 ва PbS, ZnS, CdS яримўтказгичли оптик-анизотропик материаллар асосида оптоэлектрон қурилмаларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
нотекис изовалент ва бир жинсли бўлмаган тақсимланган изовалент киришмали, таркибида олтингугурт бўлган бинар яримўтказгичли PbS, ZnS ва CdS бирикмалар асосида оптик жиҳатдан анизотроп элементларни олиш технологияси ишлаб чиқилган;
материал ҳамда мис дителлуриди ва индийли ташкил этувчиларни оптимал нисбатини танлаш йўли билан бошқарилувчи параметр ва самарадорликка эга бўлган оптик жиҳатдан анизотроп элемент ҳосил қилинган;
сунъий оптик жиҳатдан анизотроп тузилмаларда кластер типидаги кўп жинслилик мавжудлиги ҳамда улар полиморфизм ҳусусиятига эга бўлиб, бу соҳаларда киришмалар сеградациясини намоён қилиши аниқланган;
оптик жиҳатдан анизотропик элементларда таркиб ва тузилиш жиҳатдан бир жинслилик бўлмаган ҳусусиятлари унинг юза соҳасида сеградацион типдаги киришмаларнинг нотекис тақсимланиши аниқланган;
оптик жиҳатдан анизотроп материал компонентларини босқичма-босқич ўтказиш ва вакуумли пуркаш ёрдамида қўшимча киришмалар киритиш имконини берувчи иккита буғлантиргичдан иборат қурилма яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Кластер типидаги яримўтказгичларда генератор туридаги оптик жиҳатдан анизотроп элементни ишлаб чиқиш бўйича олинган натижалар асосида:
намуналар электростатик қурилмалар ва асбобларнинг алоҳида тугунларида қувват манбаси сифатида “Электрошок” ОАЖда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Савдо-саноат палатасининг 2020 йил 4 январдаги 2-сон маълумотномаси). Илмий натижаларни қўллаш, энергетик қурилмаларнинг алоҳида қисмларини автоном қувват манбаи билан таъминлаш ва уларнинг хажмини кичрайтириш имконини берган;
катта токларни ўлчовчи микроэлектрон ўлчаш қурилмаси учун халқаро муаллифлик гувоҳномаси олинган (EVROPAN DEPOZITOY “INTEROCO”нинг 2019 йил 8 августдаги ЕС-01-002438-сон муаллифлик гувохномаси). Натижада, катта токларни ўлчовчи микроэлектрон ўлчаш қурилмасини яратиш имконини берган;
доимий токни кучайтиришга мўлжалланган, ранг билан бошқариладиган, микрокичик универсал қурилма учун халқаро муаллифлик гувоҳномаси олинган (EVROPAN DEPOZITOY “INTEROCO”нинг 2019 йил 9 октябрдаги ЕС-01-002505-сон муаллифлик гувохномаси). Натижада, доимий токни кучайтиришга мўлжалланган, оптоэлектрон қурилма яратиш имконини берган.
