Ҳамроқулов Баҳодир Мамашарифовичнинг
фан доктори (DSc) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Маънавий зиённи қоплаш асосларини такомиллаштириш», 12.00.03 – Фуқаролик ҳуқуқи. Тадбиркорлик ҳуқуқи. Оила ҳуқуқи. Халқаро хусусий ҳуқуқ (юридик фанлар). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.1.DSc/Yu104.
Илмий маслаҳатчи: Рашидов Комил Қаюмович, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат юридик университети, DSc.07/30.12.2019.Yu.22.01. 
Расмий оппонентлар: Насриев Илҳом Исмоилович, юридик фанлар доктори, профессор; Имомов Нурилло Файзуллаевич, юридик фанлар доктори, профессор; Абдурахмонова Хосиятхон Бахтиёржон қизи, юридик фанлар доктори.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги қошидаги юристлар малакасини ошириш маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади маънавий зиён мазмун моҳияти ҳамда уни компенсация қилиш миқдорини аниқлаш ҳамда маънавий зиённи ундиришнинг ҳуқуқий механизмларини ривожлантиришга оид асосий йўналишлар ва устувор жиҳатларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
мурожаатларини кўриб чиқишда давлат органи, ташкилоти ва улар мансабдор шахсларининг жисмоний шахсга етказилган маънавий зиённи компенсация қилиш чораларини кўриш мажбурияти мавжудлиги асосланган;
жисмоний шахснинг аризаси, шикояти ва мурожаати бўйича қонунга хилоф равишда қарор қабул қилган давлат органи, ташкилот  ёки уларнинг мансабдор шахслари томонидан қаноатлантирилган тақдирда уларга етказилган маънавий зиённи компенсациялаш асослантирилган;
қонунга хилоф қарорлар қабул қилган давлат органи, ташкилоти ва уларнинг мансабдор шахслари томонидан маънавий зиён компенсацияси ихтиёрий тарзда қопланмаган тақдирда, компенсация суд тартибида ундирилиши лозимлиги асосланган;
жисмоний ёки юридик шахснинг аризасини ёхуд шикоятини кўриб чиқишда қонун талаблари бузилганлиги муносабати билан унга етказилган маънавий зиённи компенсация қилиш сифатида давлат органи, ташкилот томонидан тўланган маблағлар айбдор шахсдан регресс тартибида ундириб олиниши лозимлиги асослаб берилган; 
маънавий зиён учун компенсация ундирилиши шахсий номулкий ҳуқуқлар ва бошқа номоддий неъматларни ҳимоя қилишнинг манбаи эканлиги концепциясини ривожлантириш ва шунга кўра, маънавий зиённи ундириш ҳақидаги талабларга даъво муддати татбиқ этилмаслиги асослаб берилган;
маънавий зиённи компенсациялаш асослари комплекс тусга эга бўлгани ҳолда уни ундириш фуқаролик ҳуқуқий асосда амалга оширилишидан келиб чиқиб, қайси ҳуқуқбузарлик оқибатида етказилганлигидан қатъий назар маънавий зиённи компенсациялаш фуқаролик-ҳуқуқий тартибда ҳал этилиши асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Маънавий зиённи қоплаш асосларини такомиллаштириш тадқиқоти бўйича олинган илмий натижалар асосида:
давлат органи, ташкилоти ва уларнинг мансабдор шахслари агар жисмоний ёки юридик шахсга унинг ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатлари бузилиши натижасида моддий зарар ёки маънавий зиён етказилган бўлса, қонунда белгиланган тартибда моддий зарарнинг ўрнини қоплаш ёки маънавий зиённи компенсациялаш чораларини кўриши шартлиги тўғрисидаги таклиф «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунига ўзгартириш ва қўшимча киритиш ҳақида»ги Қонуни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Демократик институтлар, нодавлат ташкилотлар ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қўмитасининг 2019 йил 20 июндаги 05/1-628-сон маълумотномаси). Мазкур таклиф жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларини кўриб чиқиш билан бир вақтда фуқарога етказилган маънавий зиённи компенсация қилишга оид давлат органлари, ташкилотлари ва улар мансабдор шахсларининг тегишли чоралар кўришга оид мажбуриятларини аниқлашга хизмат қилган;
жисмоний шахснинг аризаси, шикояти ана шу мурожаатлар бўйича қонунга хилоф қарорлар қабул қилган давлат органи, ташкилот ва уларнинг мансабдор шахслари томонидан қаноатлантирилган тақдирда уларга етказилган маънавий зиённи компенсациялаш тўғрисидаги таклиф «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида»ги Қонунини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Демократик институтлар, нодавлат ташкилотлар ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қўмитасининг 2019 йил 20 июндаги 05/1-628-сон маълумотномаси). Мазкур таклиф давлат органи, ташкилоти ва мансабдор шахсларининг қонунга хилоф қарорлари оқибатида фуқарога етказилган маънавий зиённи компенсациялаш мажбурияти мазкур давлат органи зиммасига юкланиши қонунчиликда қатъий белгиланиши орқали фуқароларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш механизмларини кучайтиришга имкон яратган;
қонунга хилоф қарорлар қабул қилган давлат органи, ташкилот ва уларнинг мансабдор шахслари томонидан маънавий зиён компенсацияланмаганда уни ундириш суд тартибида амалга оширилиши тўғрисидаги таклифлар «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида»ги Қонунини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Демократик институтлар, нодавлат ташкилотлар ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қўмитасининг 2019 йил 20 июндаги 05/1-628-сон маълумотнмоаси). Ушбу таклиф маънавий зиённи компенсациялаш тарафларнинг ўзаро келишувига кўра амалга оширилмаганида, суд тартибида белгиланиши (ундирилиши)га оид ҳуқуқий механизмлар ишлашини кафолатлайди;
жисмоний ёки юридик шахснинг аризасини ёхуд шикоятини кўриб чиқишда қонун талаблари бузилганлиги муносабати билан унга етказилган маънавий зиённи компенсация қилиш сифатида давлат органи, ташкилот томонидан тўланган маблағлар айбдор шахсдан регресс тартибида ундириб олинишига оид таклифлар «Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига ўзгартириш ва қўшимча киритиш ҳақида»ги Қонунини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси Демократик институтлар, нодавлат ташкилотлар ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қўмитасининг 2019 йил 20 июндаги 05/1-628-сон маълумотномаси). Мазкур таклиф айбдор шахсдан регресс тартибида маънавий зиённи компенсациялаш билан боғлиқ харажатларнинг ўрнини тўлдиришнинг ҳуқуқий чораларини белгилашга хизмат қилган;
маънавий зиён билан боғлиқ ишларни кўриб чиқишда унинг субъектлари доирасини аниқлаштириш, етказилган маънавий зиённи компенсация қилувчи жавобгарлар доирасини белгилаб олиш, ишга дахлдор бўлган жавобгар билан алмаштириш ёки бу шахсни қўшимча жавобгар сифатида жалб этилишига оид ҳамда маънавий зиён учун компенсация ундириш шахсий номулкий ҳуқуқлар ва бошқа номоддий неъматлар ҳимоя қилишнинг манбаи эканлигидан келиб чиқиб, даъво муддати жорий этилмайдиган талаблар сифатида маънавий зиённи ундириш ҳақидаги талаблар ҳам белгиланиши лозимлиги тўғрисидаги таклифлар Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 34-сонли «Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг фуқаролик ишлари бўйича айрим қарорларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида»ги Қарорини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2019 йил 27 майдаги 11-52-19-сон маълумотономаси). Ушбу таклиф маънавий зиённи компенсациялашга нисбатан даъво муддатининг жорий этилмаслиги масаласини аниқлаштиришга имкон берган;
маънавий зиённи ундириш бўйича талаб қайси ҳуқуқий муносабатдан келиб чиқишидан қатъий назар, бундай ишлар фуқаролик-ҳуқуқий тартибда ҳал этилишига оид таклиф Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2018 йил 30 ноябрдаги 35-сонли «Судлар томонидан маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишларни кўришни тартибга солувчи қонунларни қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида»ги Қарорини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2019 йил 27 майдаги 11-52-19-сон маълумотномаси). Мазкур таклиф маънавий зиённи компенсациялашга оид талаб қайси ҳуқуқий муносабатдан келиб чиқишидан қатъий назар фуқаролик-ҳуқуқий тартибда ундириш тартиби қўлланилишига хизмат қилган.