Зияев Аваз Ихтиёровичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Тилда интенсификация/деинтенсификация  семантикасининг лисоний бирлик ва шакл  парадигмаларини ҳосил қилиши», 10.00.11 – Тил назарияси. Амалий ва компьютер лингвистикаси (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.2 DSc/Fil.97.
Илмий раҳбар: Хошимов Ғанижон Мирзаахмедович филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Улуқов Носиржон Муҳаммадалиевич, филология фанлари доктори, профессор; Мухаммедова Саодат Худойбердиевна, филология фанлари доктори, профессор; Хайруллаев Хуршид Зайниевич, филология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот номи: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ҳозирги замон тилшунослигидаги интенсификация/деинтенсификация категорияси билан боғлиқ умумлисоний муаммоларни аниқлаш, тилдаги миқдор ўзгаришларининг сифат ўзгаришларига айланиши натижасида интенсификация/деинтенсификация семантик бирликлар парадигмаларининг ҳосил бўлишини назарий ва амалий асосларини ҳамда улардаги лисоний коднинг намоён бўлиш хусусиятларини илмий далиллашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
интенсификация/деинтенсификация категорияси асосида тил бирликларининг озайиши/кўпайиши каби муҳим ўзгаришлари, сифат, миқдор, меъёр, ўзгарувчанлик категориялари аниқланган;
диалектиканинг объектив ва субъектив оламдаги нарса-ҳодисаларнинг пайдо бўлишига оид миқдор ўзгаришларининг сифат ўзгаришларига айланиши умумқонуниятининг тилдаги амали асосида лисон (тил) да ҳам шу қонун асосида янги фонетик, лексик-семантик, морфемик тил бирликлари ва товуш, қўшимча, сўз шаклларнинг ҳосил бўлиши асосланган;
фонетик-фонологик  сатҳ бирликлари бўлган монофтонг, дифтонг, трифтонг каби фонологик бирликларнинг интенсификация/деинтенсификация ҳодисаси натижасида ҳосил бўлганлиги изоҳланган ҳамда сегмент бирлик ҳисобланувчи бўғиннинг интенсификация/деинтенсификация ҳодисаси эхтиёжи асосида шаклланганлиги, суперсегмент бирлик бўлган интонация ва унинг пауза, темп, тембр, тон, урғу, мелодика компонентларининг қўлланиши турли-туман интенсификация/ деинтенсифи кация асосида амалга ошиши исботланган;
луғавий сатҳ бирликлари бўлган лексема ва фраземаларнинг шаклланиши, уларнинг парадигмалар ташкил этиши интенсификация/деинтенсификация  семантикаси асосида юз бериши аниқланиб, даражаланувчи лексик ва фразеологик  семалар асосида градуал антоним ва синонимларнинг шаклланиши исботланган; 
морфологик сатҳда интенсификация/деинтенсификация категорияси-нинг воқеланиши кўриб чиқилиб, ташқи интенсификаторларнинг сўз шакллари ҳосил қилиши, отларнинг сон, кичрайтириш, суюш-эркалаш, ўхшатиш, чегара сифатларнинг даража,  соннинг жамловчи, феълнинг модал (давомли-давомсизлик), нисбат шаклларида ўзига хос тарзда намоён бўлиши аниқланган;
сўз бирикмаси, гап ва матнларнинг ҳам  шакл (ифода) ҳам мазмун томонларига интенсификация/деинтенсификация ҳодисасининг хослиги аниқланган, интенсификация/деинтенсификация асосида таъкид конструкциялари, гапнинг мазмун ва эмоционал турлари, қўшма гапнинг экспрессив турлари, кириш, киритма ва ажратилган бўлаклари, гапнинг коммуникатив (тема-рематик) вариантлари, ундалма, период ва матннинг шаклланиши аниқланган, синтактик интенсификация/деинтенсификациянинг асосий функциялари белгиланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тилда интенсифика-ция/деинтенсификация семантикасининг лисоний бирлик ва шакл парадигмаларини ҳосил қилиши тадқиқининг илмий  натижалари асосида:
деривацион қонуниятларга муносабат билдиришда тадқиқотчининг интенсификация/деинтенсификация семантикасининг морфологик ва синтактик сатҳ бирликлари парадигмаларининг шакллантириши борасидаги назарий хулосалари ва диссертациянинг таҳлил натижаларидан Самарқанд давлат чет тиллар институтида 2007-2011 йилларда бажарилган ОТ- Ф8-062 рақамли «Тил тараққиётининг деривацион қонуниятлари» мавзусидаги  фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 20 февралдаги 89-03-719-сон маълумотномаси). Натижада тил ривожланишининг деривацион қонуният-ларини аниқлашнинг миллий стереотипларини белгилаш ва деривацион қолипларини ишлаб чиқиш имконияти яратилган;
Интенсификация/деинтенсификация семантикасининг градуал синонимлар ва фраземалар парадигмаларини шакллантиришига оид назарий хулосалардан 574097-EPP-1-2016-1-CY-eppka2-CBHE-JP RUECVET: “Пилотирование профессионального образования и обучения России и Узбекистана” номли Евроиттифоқ проекти асосидаги Эрасмус+фундаментал лойиҳада касб-хунар коллежлари ҳамда академик лицей ўқитувчилари учун ташкилланган  малака ошириш курсларини ўтказишда, дастурлар тузишда ҳамда қўлланмалар тайёрлашда кенг фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 20 февралдаги 89-03-719-сон маълумотномаси). Натижада малака ошириш курсларини самарадорлигини оширишда, мавжуд дастурларни такомиллаштиришда ҳамда қўлланмаларнинг мукаммаллашувига эришилган.
Диссертация натижалари Фарғона вилоят телерадиокомпаниясининг 2019 йил давомида эфирга узатилган “Маънавият сарчашмаси”, “Адабий муҳит”, “Қадрият” кўрсатувлари, шунингдек, “Маънавият-қалб кўзгуси” радиоэшиттиришлари сценарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Фарғона вилоят телерадиокомпаниясининг 2020 йил 4 февралдаги 69 - сон маълумотномаси). Натижада мазкур кўрсатувлар маънавий-маърифий ҳамда миллий ўзига хослиги жиҳатдан бойитиш имкони яратилган.