Эсанов Азамат Шерназаровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Голштин генотипли тана ва ғунажинларни парваришлаш ҳамда сермаҳсул сигирлар подасини такомиллаштириш технологияси», 06.02.03 – Хусусий зоотехния. Чорвачилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш технологияси (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.2. PhD/Qx611.
Илмий раҳбар: Досмухамедова Мухайё Хуснитдиновна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, PhD.05/30.12.2019.Qx.13.02.
Расмий оппонентлар: Носиров Убайдулла Носруллаевич, Қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Юлдашев Ало Аскарович, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Самарқанд Ветеринария медицинаси институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади наслчилик фермер хўжаликларида тана ва ғунажинларни йўналтирилган технологияда парваришлаш, уларнинг сермаҳсул сигирлар подасини шакллантириш, маҳсулдорлик генетик потенциалини юзага чиқариш, биринчи туққан маҳсулдорлиги юқори лидер сигирларни танлаш ва поданинг “насл ядроси” ҳамда ишлаб чиқариш гуруҳларини таъмирлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
наслчилик фермер хўжаликларини жадал ривожлантиришда сермаҳсул подалар шакллантирилган, серсут моллар танланган ҳамда уларнинг генетик маҳсулдорлик имкониятлари аниқланган;
тана ва ғунажинларни жадаллаштирилган парваришлаш технологиялари ишлаб чиқилган;
16-18 ойлик тана ва ғунажинларнинг тирик вазнини 365-385 килограммгача ошириш механизми такомиллаштирилган;
биринчи туққан турли генотипли сигирларнинг 305 кунлик сут соғими 3700-4200 килограммга етказилиб, сигирлар подаси қайта таъмирланган;
импорт ўрнини босадиган экспортбоп ғунажинлар ва биринчи туққан сигирлар гуруҳи яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Голштин генотипли тана ва ғунажинларни ўсиш ва ривожланиши, биринчи туққан сигирларни тирик вазни, сут маҳсулдорлиги ва сифат кўрсаткичларини яхшилаш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
сигирларни сут маҳсулдорлигини оширишга қаратилган “Қора-ола голштин зотли қорамолларни сут маҳсулдорлик кўрсаткичларини такомиллаштириш, молларни урчитиш, танлаш ва саралаш ҳамда маҳсулотлар ишлаб чиқариш бўйича тавсиянома” ишлаб чиқилган ва тасдиқланган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2020 йил 7 июлдаги 02/23-978-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида бузоқ ва таналарни тирик вазни тегишлича 6-24 ойлигида 287,2, 300,9 ва 326,5 килограммни, шу билан биргаликда биринчи туққан сигирларни тирик вазнини 26-28 ойлигида тегишлича: 494,5, 513,5 ва 512,5 кг бўлишини таъминлаган ва сут маҳсулдорлиги мос равишда 3217,0; 3697,0; 4173 килограммни ташкил этган;
биринчи туғим юқори фенотипли гуруҳдаги сигирларнинг маҳсулдорлик кўрсаткичларини ошириш технологияси Тошкент вилояти Қибрай туманидаги “Азизжон” наслчилик фермер хўжалигида жорий этилган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2020 йил 7 июлдаги 02/23-978-сон маълумотномаси). Натижада хўжалик шароитида иқтисодий самарадорлик кўрсаткичи бир сўм харажатга 1,41-2,10 сўмдан даромад олинган ва рентабеллик даражасини 64-109 фоизга ошириш имконияти яратилган;
қора-ола голштин зотли биринчи туғум сигирларини сут маҳсулдорлигини уларнинг ёшига, тирик вазнига ва феъл-атвор кўрсаткичларига боғлиқликда кўпайтириш технологияси Оҳангарон туманидаги “Хожи-Акбар” наслчилик фермер хўжалигида жорий этилган (Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитасининг 2020 йил 7 июлдаги 02/23-978-сон маълумотномаси). Натижада лактациянинг дастлабки, 90 кунида олинган сут миқдори, хўжалик кўрсаткичидан 195,9 кг ортиқ бўлган ва олинган соф фойда 2497-2603 минг сўм, рентабеллик даражаси 55,2 фоизни ташкил қилган.