Sayt test rejimida ishlamoqda

Кадирова Халима Бувабаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи: «Қорақалпоқ халқининг миллий идентиклик хусусиятлари»): 22.00.02 – «Ижтимоий тузилиш, ижтимоий институтлар ва турмуш тарзи социологияси» (социология фанлари бўйича).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.1.PhD/Sots18. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академияси, DSc.20/30.12.2018.S.23.02.
Илмий раҳбар: Каланов Комил Кулахматович, социология фанлари номзоди, профессор. 
Расмий оппонентлар: Матибаев Тасполат Балтабаевич, социология фанлари доктори, профессор; Камалова Хатира Сабировна, социология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон давлат санъат ва маданият институти. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади жамиятнинг янгиланишида қорақалпоқ халқининг миллий идентиклигининг ижтимоий хусусиятларини асослаб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
Қорақалпоқ халқи идентиклигининг миллий, диний, фуқаролик хусусиятлари, ўзгаришлари ва ўзликни англаш феноменида жадал юз бераётган трансформациялашув жараёнлари миллий қадриятларнинг тикланиши ва мустаҳкамланиши, миллий ғурур ва ифтихор туйғуларининг юксалиши негизида амалга оширилаётганлиги асосланган;
Қорақалпоқ миллий идентиклигининг турли қардош халқлар билан ҳамжиҳатликда кечаётган этномаданий такомиллашув тенденциясининг ижтимоий моҳияти миллий адабиёт, санъат, халқ фольклори, шаҳарсозликда акс этаётганлиги, қорақалпоқ характерининг этномаданий қиёфаси миллий яхлитлик касб этаётганлиги социологик тадқиқот натижалари орқали очиб берилган;
Қорақалпоқларнинг Шарқ халқларига хос бўлган миллий ва умуминсоний қадриятларини ўзида жамлаган «жамоавийлик», «кексаларга ҳурмат», «болажонлик», «оилавий муносабатларда ахлоқий фазилатлар устуворлиги», «миллий меросга ҳурмат», «миллий ғурур ва ифтихор анъаналарига содиқлик» фазилатлари қардош халқлар (ўзбеклар, қозоқлар, туркманлар ва б.) билан ўзаро маданий интеграциялашуви контекстида юз бериб келаётгани асосланган;
замонавий қорақалпоқ халқи идентиклигининг илм-фан, маданият, санъат, ижтимоий ҳамда экологик соҳалардаги эволюцияси инсон капиталини ривожлантириш негизида амалга ошаётганлиги, Қорақалпоғистонда илмий-маърифий марказлар, университетлар, турли илмий-тадқиқот институтлари барпо этилиши, индустрлашув тенденциясининг кучайиши, саноат корхоналари фаолиятининг рақамли иқтисодиёт асосларига кўчирилиши тарзида юз бераётганлиги асосланиб, ушбу жараёнлар халқ тафаккур тарзи, менталитети, хулқ-атворидаги позитив ўзгаришларни таъминлаётганлиги очиб берилган;
Қорақалпоғистон Республикасида амалга оширилаётган «локал», «минтақавий» ва «глобал» ўзгаришлар қорақалпоқ тили, маданияти, этник яхлитлиги ва миллий идентиклигини ассимиляциялашув асосида эмас, балки қорақалпоқ халқи этномаданий яхлитлигининг мустаҳкамланиши негизида юз бераётгани жамоатчилик фикри натижалари орқали асослаб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
Қорақалпоқ халқи идентиклигининг миллий, диний, фуқаролик хусусиятлари, ўзгаришлари ва ўзликни англаш феноменида жадал юз бераётган трансформациялашув жараёнлари миллий қадриятларнинг тикланиши ва мустаҳкамланиши, миллий ғурур ва ифтихор туйғуларининг юксалиши негизида амалга оширилаётганлиги «Ижтимоий фикр» Республика жамоатчилик фикрини ўрганиш маркази томонидан ўтказилган «Миллий ўзлик» ва «Ўзбекистон умумий уйимиз» номли социологик тадқиқотларда фойдаланилган («Ижтимоий фикр» Республика жамоатчилик фикрини ўрганиш марказининг 2019 йил 1 мартдаги 01-16/74-сон маълумотномаси). Бу миллий идентиклик хусусиятларининг турмуш тарзи, дунёқараш, миллий тафаккур, менталитет ва миллий қадриятларга таъсирини асослаш имкониятини берган; 
Қорақалпоқ миллий идентиклигининг турли қардош халқлар билан ҳамжиҳатликда кечаётган этномаданий такомиллашув тенденциясининг ижтимоий моҳияти миллий адабиёт, санъат, халқ фольклори, шаҳарсозликда акс этаётганлиги қорақалпоқ характерининг этномаданий қиёфаси миллий яхлитлик касб этаётганлиги акс этган социологик тадқиқот натижаларидан «Ижтимоий фикр» Республика жамоатчилик фикрини ўрганиш маркази томонидан ўтказилган «Ўзбекистон умумий уйимиз» номли социологик тадқиқотда фойдаланилган («Ижтимоий фикр» Республика жамоатчилик фикрини ўрганиш марказининг 2019 йил 1 мартдаги 01-16/74-сон маълумотномаси). Мазкур сўровнома натижалари қорақалпоқ халқининг миллий, фуқаролик, диний идентиклигини миллий адабиёт, халқ фольклори, санъат, шаҳарсозлик омиллари орқали илмий асослаб беришга хизмат қилган; 
Қорақалпоқларнинг Шарқ халқларига хос бўлган миллий ва умуминсоний қадриятларини ўзида жамлаган «жамоавийлик», «кексаларга ҳурмат», «болажонлик», «оилавий муносабатларда ахлоқий фазилатлар устуворлиги», «миллий меросга ҳурмат», «миллий ғурур ва ифтихор анъаналарига содиқлик» фазилатлари қардош халқлар (ўзбеклар, қозоқлар, туркманлар ва б.) билан ўзаро маданий интеграциялашуви контекстида юз бериб келаётган жиҳатлари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитаси томонидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 15 ноябрдаги ПФ-5876-сон Фармонининг 2-иловасида белгиланган бандлар ижросини таъминлашга қаратилган 2019-2021 йилларда Миллатлараро муносабатлар соҳасида Ўзбекистон Республикаси давлат сиёсати концепциясини амалга ошириш бўйича йўл харитасининг “Жамиятда кўп миллатли катта оила туйғусини, республикада истиқомат қилаётганларни тарбиялаш, фуқароларнинг тенг ҳуқуқлигини таъминлаш, уларнинг конституциявий ҳуқуқ ва эркинликлари камситилишига йўл қўймаслик” III.3.11,3.17-банди ижросини таъминлашда  фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитасининг 2019 йил 18 мартдаги 01-09-394-сон буйруғи). Бу қорақалпоқ миллий идентиклигининг этномаданий жиҳатлари динамикасидаги миллий ва умуминсоний қадриятларни илмий асослаб бериш имконини берган;
замонавий қорақалпоқ халқи идентиклигининг илм-фан, маданият, санъат, ижтимоий ҳамда экологик соҳалардаги эволюцияси инсон капиталини ривожлантириш негизида амалга ошаётганлиги Қорақалпоғистонда илмий-маърифий марказлар, университетлар, турли илмий-тадқиқот институтлари барпо этилиши индустрлашув тенденциясининг кучайиши, саноат корхоналари фаолиятининг илмий асосларга кўчирилиши тарзида юз бераётганлиги асосланиб, ушбу жараёнлар халқ тафаккур тарзи, менталитети, хулқ-атворидаги позитив ўзгаришларни таъминлаётганлиги ҳамда уларнинг ўзгариши тенденцияларидан Қорақалпоғистон Республикаси Маданият вазирлиги томонидан 2019 йил 1 февралда тасдиқланган иш режасининг 1.2,2.10-банди ижросини таъминлашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2019 йил 2 августдаги 2-02/1524-сон маълумотномаси). Мазкур таклифларнинг амалиётга жорий этилиши турли хил давра суҳбатлари, семинар ва тарғибот-ташвиқот ишларида ҳудудга инновацион фаол ишланмаларни жалб этишга қаратилган лойиҳаларни ишлаб чиқишга хизмат қилган;
Қорақалпоғистон Республикасида амалга оширилаётган «локал», «минтақавий» ва «глобал» ўзгаришлар қорақалпоқ тили, маданияти, этник яхлитлиги ва миллий идентиклигини ассимиляциялашув асосида эмас, балки қорақалпоқ халқи этномаданий яхлитлигининг мустаҳкамланиши негизида юз бераётгани жамоатчилик фикрини натижалари орқали асослаб берилгани Республика Маънавият ва маърифат марказининг «Миллий ғоя ва мафкуравий тадқиқотларни ташкил қилиш» бўлимида 2016 – 2018 йилларда амалга оширилган амалий тадқиқотлар давлат грантлари лойиҳаси доирасида: А 1-071 шифрли «Мураккаб ва таҳликали замоннинг маънавий таҳдидларга қарши мафкуравий кураш воситалари комплексини ишлаб чиқиш ва жорий қилиш» мавзусидаги давлат грантини амалга оширишда фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2019 йил 9 октябрдаги 02-09-1366-сон маълумотномаси). Мазкур грант лойиҳасида «идентиклик» ва «миллий идентиклик» тушунчаларини социологик англашнинг локал, минтақавий ва глобал хусусиятлари юзасидан чиқарилган хулосалар миллий ғурур ва аждодлар меросидан фахрланиш туйғуларини юксалтириш, аҳоли ўртасида олиб борилаётган маънавий-маърифий тарғибот ишлари самарадорлигини оширишга хизмат қилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish