Алохунов Алишер Ахмаджоновичнинг фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Фарғона водийсининг бронза ва илк темир даври тарихи (маданий, ижтимоий-иқтисодий ва сиёсий муносабатлар муаммолари)», 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В.2019.3.PhD/Tar.7.
Илмий раҳбар: Исамиддинов Мухаммад Хасанович, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Тар.60.01.
Расмий оппонентлар: Матбобоев Боқижон Ҳошимович, тарих фанлари доктори, профессор; Йўлдашев Икромжон Турсунович, тарих фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Фарғона водийси бронза ва илк темир даври маданияти ҳамда ижтимоий-иқтисодий муносабатлар тарихини ёритишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Фарғона водийсининг илк темир даври тарихига оид археологик ҳамда ёзма манбаларнинг қиёсий таҳлил натижаларига таяниб, водийнинг «Авесто жамияти» ҳудудларига кириши асосланган;
Фарғона водийси деҳқон жамоалари ва чорвадорлари маданиятларининг вужудга келиши, хўжалиги, ижтимоий-иқтисодий муносабатлари тарихи ўрганилиб, уларнинг даврлаштирилишига аниқлик киритилган. Чуст маданиятининг келиб чиқишида энеолит ва илк бронза даврига оид маҳаллий жамоалар ҳамда Саразм маданиятининг ўрни ва роли археологик материалларга таянган ҳолда асослаб берилган;
Қадимги Шарқ ҳудудларида энеолит, бронза ва илк темир даврида бошланган миграцияларнинг Фарғона водийси қадимги маданиятларининг (Чуст, Қайроққум, Эйлатон, Оқтом маданиятлари) шаклланишига, ишлаб чиқариш ривожига ва этник жараёнларга ҳал қилувчи таъсири кўрсатиб берилган ҳамда икки хил хўжалик юритиш маданиятлари, яъни деҳқончилик йўналиши Чуст маданияти – Эйлатон маданияти; кўчманчи чорвачилик йўналиши Қайроққум маданияти – Оқтом маданияти босқичларининг хронологик кетма-кетлигига қўшимчалар киритилиб, янгича талқин этилган;
Марказий Осиё ижтимоий-иқтисодий жараёнлар тизимида илк дехқончилик (мил. авв. XIV–VII асрлар), дастлабки шаҳарлар (мил. авв. X–VII асрлар) ҳамда илк давлатчилик (мил. авв. VIII–VI асрлар) анъаналарининг юзага келишига таъсир кўрсатган ички (сунъий суғоришга асосланган деҳқончилик, хонаки чорвачилик, ихтисослашган ҳунармандчилик) ҳамда ташқи (савдо ва маданий алоқалар) омилларнинг тадрижий ривожланиши Фарғона водийси археологик материаллари асосида исботлаб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Фарғона водийсининг бронза ва илк темир даври тарихига оид ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
Фарғона водийсининг бронза ва илк темир даври тарихига оид ёдгорликларнинг тарихий-археологик тадқиқи, жойлашиш ўрни ҳамда бу давр тарихи, маданияти, ижтимоий-иқтисодий муносабатлари ва диний турмуши ҳақидаги янги маълумотлар ва материаллардан Фарғона вилояти тарихи ва маданияти давлат музейи экспозицияларини шакллантиришда ва илмий тавсифлашда фойдаланилган ҳамда кўргазмалар ташкил этилган (Ўзбекистон Республикаси маданият вазирлиги 2020 йил 3 февралдаги 01-12-10-471-сон маълумотномаси). Илмий маълумотлар хорижий ва маҳаллий сайёҳларнинг Фарғона водийси қадимги тарихига оид янги маълумотларни олиш имконини берган;
Фарғонанинг қадимги деҳқон жамоалари ва чорвадорлари ўртасидаги маданий алоқалар хусусиятлари ҳамда этник жараёнларига доир илмий хулоса ва натижаларидан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси «O`zbekiston tarixi» телеканалининг «Taqdimot» кўрсатувида фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси 2020 йил, 30 январдаги 02-10-224-сон маълумотномаси). Бу кўп сонли телетомoшабинларнинг бронза ва илк темир даври тарихи мавзуси доирасидаги кўникма ва билимларини ошишига асосдир.
Фарғона водийсининг илк темир даврида маданий тараққиёт ҳамда ижтимоий-иқтисодий муносабатларга оид илмий хулоса ва натижаларидан Ўзбекистон Республикаси Миллий телерадиокомпаниясининг «Дунё бўйлаб» телеканалида 2016 йил (Мингтепа шаҳар харобаси тўғрисида), 2018 йил (Қува шаҳар харобаси тўғрисида)да эфирга узатилган «Экспедиция» телекўрсатувини тайёрлашда манба сифатида фойдаланилган («Дунё бўйлаб» телеканали» Давлат унитар корхонасининг 2019 йил, 1 августдаги 08-14/338-сонли маълумотномаси). Мазкур маълумотлар кўрсатувни илмий далилларга бой ва халқчил бўлишини таъминлаш баробарида, кўҳна шаҳар харобаларининг қуйи қатламларидан аниқланган илк темир даври – Эйлатон маданиятига оид моддий маданият ашёларини ўрганиш орқали бу даврдаги ижтимоий-иқтисодий ва маданий жараёнларнинг илмий-оммабоп услубда халқимизга ёритиб берилиши ёшларни улуғ аждодларимиз яратган маданий меросни асраш ҳамда келажак авлодга қолдиришга ўз ҳиссасини қўшиш руҳида тарбиялашга қаратилган ишлар самарадорлигининг янада ошишига асос бўлиб хизмат қилган.