Уримбетов Ахмет Абдиразаковичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Шимолий – ғарбий қизилқум шароитида қорақалпоқ сур қоракўл қўйларининг этологик хусусиятлари», 06.02.03 – Хусусий зоотехния. Чорвачилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш технологияси (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.1.PhD/Qx265.
Илмий раҳбар: Бобоқулов Насилло Асадович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қоракўлчилик ва чўл экологияси илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қоракўлчилик ва чўл экологияси илмий-тадқиқот институти, PhD.05/30.12.2019.Qх.75.01.
Расмий оппонентлар: Турганбаев Рузимбай Уразбаевич, қишлоқ хўжалик фанлари доктори, профессор; Ажиниязов Бахытбай Кенесбаевич, қишлоқ хўжалик фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Ипакчилик илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Шимолий – ғарбий қизилқум ҳудуди шароитида урчитилувчи қорақалпоқ сур қоракўл қўйларининг этологик хусусиятлари, этограмма кўрсаткичлари, ушбу хусусиятларнинг қўйларда ва уларнинг авлодларида маҳсулдорлик кўрсаткичларининг шаклланиши ҳамда намоён бўлишига таъсирини ўрганиш асосида улар маҳсулдорлигини ошириш йўлларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Шимолий – ғарбий Қорақалпоғистон шароитида урчитилувчи қорақалпоқ сур қоракўл қўйларининг этограмма кўрсаткичлари, этологик хусусиятлари ва уларнинг маҳсулдорлик билан боғлиқлик даражалари аниқланган;
турли этологик хусусиятлар билан характерланувчи қорақалпоқ сур қоракўл қўйларининг ҳаётчанлик ва конституционал хусусиятлари аниқланган;
турли этологик типларга мансуб қорақалпоқ сур қоракўл қўйларининг ёш динамикаси миқёсида экстерьер, тирик вазн, тана ўлчамлари ва тана тузилиш индекслари кўрсаткичлари, гўшт, сут ва жун маҳсулдорлиги аниқланган;
турли этологик типга мансуб қорақалпоқ сур қоракўл қўйлари авлодларига барра тери белгиларининг намоён бўлиш даражалари бўйича баҳо берилган ва уларнинг ўхшашлик ва фарқланиш хусусиятлари аниқланган;
турли этологик типдаги қорақалпоқ сур қоракўл қўйларини қайд этилган кўрсаткичлар бўйича баҳолаш натижалари асосида улардан самарали фойдаланиш йўллари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Шимолий – ғарбий қизилқум шароитида урчитилаётган қорақалпоқ сур қоракўл қўйларининг этологик хусусиятларини, уларнинг маҳсулдорлик билан боғлиқлигини ўрганиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
турли этологик типдаги қорақалпоқ сур қоракўл қўйларининг гўшт маҳсулдорлигини ошириш йўллари Қорақалпоғистон республикаси Тўрткўл туманининг “Қоракўл чорва насл” фермер хўжалигида жорий этилган (Қорақалпоғистон республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 05 мартдаги 03/018-575 сон, Қорақалпоғистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш кўмитасининг 2020 йил 29 майдаги 33/04-218 сон маълумотномалари ). Натижада этологик типлар бўйича бир бош қўйдан олинган фойда 130000 сўмни, рентабеллик кўрсаткичи 59,7 фоизни ташкил этган;
қўйларнинг этологик типларини ҳисобга олган ҳолда селекциялаш усули Қорақалпоғистон республикаси Тўрткўл туманининг “Юсуп-Ахмет” фермер хўжалигида жорий қилинган (Қорақалпоғистон республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 05 мартдаги 03/018-575 сон, Қорақалпоғистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш кўмитасининг 2020 йил 29 майдаги 33/04-218 сон маълумотномалари). Натижада этологик типлар миқёсида 1 дона қоракўл териларини сотишдан соф фойда 15300 сўмни, рентабеллик даражаси 58,8 фоизни ташкил этган;
этологик типларини ҳисобга олиб қўйларнинг ўсиш, ривожланиш хусусиятларини ошириш усули Қорақалпоғистон республикаси Тўрткўл туманининг “Қилишбой-қудуқ” фермер хўжалигида жорий этилган (Қорақалпоғистон республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2020 йил 05 мартдаги 03/018-575-сон, Қорақалпоғистон Республикаси Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш кўмитасининг 2020 йил 29 майдаги 33/04-218-сон маълумотномалари). Натижада 1 бош қўй ҳисобига олинадиган фойда 98500 сўмга ошган, рентабеллик 52,4 фоизни ташкил этган.