Акбаров Баҳодир Абдурахмоновичнинг фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон.
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Умумий ўрта таълим мактаби ўқувчиларида касбий тафаккурни шакллантиришнинг педагогик тизими”, 13.00.01 – Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.2.PhD/Ped12.
Илмий раҳбар: Туғунов Собитхон Тошпўлатович, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон педагогика фанлари илмий тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи: Наманган давлат университети, PhD.03/04.06.2020.Ped.76.03.
Расмий оппонентлар: Эгамбердиева Турғуной Ахмаджоновна, педагогика фанлари доктори, профессор; Ражапов Ваҳобжон Тўражонович, тарих фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади умумий ўрта таълим мактаби ўқувчиларида касбий тафаккурни шакллантиришнинг дидактик тизимини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўқувчиларнинг онгли касб танлашга таъсир этувчи омилларнинг (ишлаб чиқариш, ижтимоий-демографик муносабатлар, оила аъзоларининг касбий саводхонлиги, шахснинг ижодий лаёқатлари, психологик маслаҳатлар, синф раҳбарининг йўналтирувчи функцияси) ижобий таъсири барқарорлигини таъминлаш асосида касбий тафаккурнинг шаклланганлик кўрсаткичлари (адаптив, продуктив, креатив) аниқлаштирилган;
ўқувчиларда касбий тафаккурни шакллантиришнинг педагогик тизими компонентлари (мақсад, тактика, ёндашув, параметр) мактаб психологи фаолият мазмунига ўқувчиларда касбий тафаккурни шакллантириш тадбирларини киритиш, илғор хорижий ва миллий тажрибаларни интеграциялаш, касб танлаш машғулотлари мазмуни эҳтиёжларини ҳисобга олишга йўналтириш жараёнлари интенсивлигини таъминлаш асосида такомиллаштирилган;
ўқувчиларда касбий тафаккурни шакллантириш жараёнининг амалий босқичи индивидуал хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда фаоллаштирувчи ўйин методларини (синф билан ўйналадиган касбга йўналтирувчи ўйинлар; касбга йўналтирувчи ўйин-машқлар; карточкали ахборот қидирув тизимлари; стол усти ўйинлари; бланкли ўйинлар; фаоллаштирувчи сўровномалар) дидактик алгоритмга мутаносиб тарзда қўллаш асосида такомиллаштирилган;
ўқувчиларнинг касбий тафаккурини ривожлантиришга йўналтирилган мустақил таълим орқали амалга ошириладиган педагогик жараёнларни креатив, эвристик, фаолиятли ёндашув асосида ташкил этишнинг рефлексив кўникмалар билан уйғунлигини таъминлашга доир илмий-методик тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Умумий ўрта таълим мактаби ўқувчиларида касбий тафаккурни шакллантириш бўйича тадқиқот натижалари асосида:
ўқувчиларнинг онгли касб танлашга таъсир этувчи омилларнинг ижобий таъсири барқарорлигини таъминлаш, касбий тафаккурнинг шаклланганлик кўрсаткичларини аниқлаштиришга доир таклифлардан “Умумий ўрта ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълими Давлат таълим стандартларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Республика таълим марказининг 2019 йил 22 октябрдаги 01/11-04/01-2314-сон маълумотномаси). Натижада, ўқувчиларда касбий лаёқатни таркиб топтиришга доир компетенциялар тизими ишлаб чиқилган;
ўқувчиларда касбий тафаккурни шакллантиришнинг педагогик тизими компонентларини аниқлаштириш, касб танлаш машғулотлари мазмуни эҳтиёжларини ҳисобга олишга йўналтириш жараёнлари интенсивлигини таъминлаш, индивидуал хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда фаоллаштирувчи ўйин методларини дидактик алгоритмга мутаносиб тарзда қўллашга доир амалий таклиф ва тавсиялардан ПЗ-2014-0905173317 –“Ўқувчиларни касб-ҳунарга самарали йўналтириш орқали умумий ўрта ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълими узвийлигини таъминлаш механизмини ишлаб чиқиш ва жорий этиш” (2014-2017 йй.) мавзусидаги лойиҳани ишлаб чиқишда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 10 июлдаги 89-03-2516-сон маълумотномаси). Натижада, ўқувчиларда касбий тафаккурни ривожлантиришга йўналтирилган профессионал таълим жараёнларини креатив, эвристик, фаолиятли ёндашув асосида ташкил этиш самарадорлигини оширишга эришилган;
ўқувчиларнинг касбий тафаккурини ривожлантиришга йўналтирилган мустақил таълим орқали амалга ошириладиган педагогик жараёнларни креатив, эвристик, фаолиятли ёндашув асосида ташкил этишнинг рефлексив кўникмалар билан уйғунлигини таъминлашга доир илмий-методик тавсиялардан “Халқ таълими тизимидаги умумий ўрта таълим муассасаларининг X-XI синф ўқувчилари учун касбий таълимни ташкил этиш тўғрисида”ги Низомни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Республика таълим марказининг 2019 йил 22 октябрдаги 01/11-04/01-2314-сон маълумотномаси). Натижада, умумий ўрта таълим мактаби ўқувчиларини қўшимча касбга тайёрлаш жараёнлари самарадорлиги ошган.