Сейтбеков Адилбай Батырбековичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «К.Рахманов ижодида эпик ва драматик асарлар синтези», 10.00.12 – Қорақалпоқ адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.1.PhD/Fil769.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Оразымбетов Қуўанышбай Келимбетович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ажиниёз номидаги Нукус давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети DSc.03/30.12.2019.Fil.20.01.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Жаримбетов Курбанбай Қудайназарович филология фанлари доктори, профессор. Мамбетова Мехрибан Камаловна филология фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот номи: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: К.Рахмановнинг эпик ва драматик асарларини талқин қилиш, адиб ижодида ифода ўзига хослигини аниқлаш, бир турдаги бадиий асарни иккинчи турга трансформациялаш ва синтезлаш тажрибаси натижаларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
XX аср қорақалпоқ адабиётининг ёрқин намояндаси К.Раҳманов ижодида эпик ва драматик асарлар трансформацияси масаласи ҳозирги адабиётшунослик талаблари асосида назарий жиҳатдан белгиланган;
бир адабий турдаги асарни иккинчи турга қайта ишлашда муаллиф бадиий дунёқараши ва поэтик маҳоратининг ортиб бориши ўз-ўзига адабий таъсир нуқтаи назаридан қиёсий аспектда кўрсатиб берилган;
умуман бадиий адабиётда бир турдаги асарни иккинчи турга мослаштириш ёки қайта ишлаш ўзини қайдаражада оқлаши масаласига муносабат билдирилган;
К.Рахманов насрий ва драматик асарларининг қорақалпоқ адабиётини ғоя ва мавзу жиҳатидан бойитишдаги ўрни ва моҳияти аниқланган;
бадиий-адабий синтез натижасида пайдо бўлган янги асарларнинг поэтик қиймати белгиланиб, уларнинг тузилиши жиҳатидан ўзига хосликлари қиёсий-типологик йўналишда баҳоланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қорақалпоқ адабиётида эпик ва драматик асарларнинг трансформацияси ўзига хос хусусиятлари ва ижодкор бадиий маҳоратини ўрганиш жараёнида олинган илмий натижалар асосида:
Жанрлар трансформацияси ва синтези масаласида К.Рахманов ижодий маҳоратининг намоён бўлишидаги ўзига хосликлардан ФА ҚҚБ Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилаётган ФА-ФА-0-4349 «Қорақалпоқ фольклор ва адабиёти жанрларининг назарий масалаларини тадқиқ этиш» мавзусидаги лойиҳани амалга оширишда фойдаланилган (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2012-2016 йил 22 июньдаги 17.01\65-сон маълумотномаси). Ушбу натижаларнинг қўлланилиши натижасида К.Рахмановнинг ижодий индивидуаллиги ва бадиий маҳорати бўйича қарашлар янада ойдинлаштирилган;
К.Рахманов адабий меросининг миллий ўзликни англашдаги аҳамияти ва улар яратган образларнинг ёш авлод маънавий оламини бойитишдаги ролига доир илмий хулосалардан «Қорақалпоғистон» телерадиокомпаниясининг 2016 йил февраль-март ва 2017 йил октябрь ойларидаги «Мерос», «Ассалому алейкум, Қорақалпоғистон!» кўрсатувлари ҳамда «Адабиёт ва давр» маданий-маърифий эшиттиришларида фойдаланилган (Қорақалпоғистон телерадиоком¬паниясининг 2020 йил 2 июньдаги 01-02/112-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши кенг халқ оммасининг бадиий адабиётга қизиқишини янада кучайтириш ва китобхонлик маданиятини ўстиришга хизмат қилган;
тадқиқот иши материалларидан Қорақалпоғистон Республикаси Халқ таълими муссасалари хизматини методик таъминлаш ва ташкиллаштириш бўлимига қарашли Нукус шахар 27, 34, 36 сонли ва Нукус тумани 1, 6, 21, 30, 31 сонли умумий ўрта таълим мактабларида таълим жараёнига татбиқ этилиб, ижобий натижаларга эришилди. 2016 йилдан умумий ўрта таълим мактабларининг 9 синфларида ўқитиладиган “Қорақалпоқ адабиёти” дарсларида адабиётга оид мавзуларнинг мазмунини такомиллаштиришда амалий ёрдам бериши аниқланган. (Қорақалпоғистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг 2020 йил 19 июньдаги 02-01/2-1706-сон маълумотномаси). Шу орқали К.Рахмановнинг қорақалпоқ адабий муҳитидаги ўрни, ижодининг ўзига хослиги, эпик ва драматик асарларида яратилган қаҳрамонлар образининг комил инсон тарбиясидаги роли ва аҳамияти бўйича тавсиялар амалиётга жорий этилган;
асарларнинг бир бадиий турдан иккинчи турга қайта ишланишининг назарий асослари ва ҳозирги қорақалпоқ адабиётида бадиий тафаккурнинг янгиланишига доир илмий қарашлар илмий анжуманлар, давра суҳбатлари ҳамда ёш истеъдодлар маҳоратини оширишга бағишланган семинарларда баён қилинган.