Азизов Актам Шариповичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қанд жўхори навларини танлаш, етиштириш ва қайта тикланувчи энергия хом-ашёси сифатида фойдаланишни илмий асослаш”, 06.01.11 – Қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлаш ва қайта ишлаш (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.4.DSc/Qx148.
Илмий раҳбар: Сулаймонов Ботиржон Абдушукирович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.
Расмий оппонентлар: Бўриев Ҳасан Чўтбоевич, биология фанлари доктори, профессор; Мўминов Нажмиддин Шамсиддинович, техника фанлари доктори, профессор; Омонов Ойбек Анварович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Ўсимликлар генетик ресурслари илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қанд жўхорининг поя шарбатида юқори қанд тўпловчи навларини танлаш, етиштириш ва улардан муқобил энергия хом-ашёси сифатида фойдаланиш истиқболларини илмий асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
илк бор шўрланган ва типик бўз тупроқ шароитларида қанд жўхориининг биологик, морфологик хусусиятлари бўйича юқори хўжалик қимматли белгиларига эга бўлган навлар танланган;
қанд жўхори навлари поясида қанд тўпланиш жадаллигининг ўсув фазасига боғлиқлиги исботланган;
қанд жўхори навлари хўжалик-қимматли белгилари ўртасидаги корреляцион боғлиқлик (r=0,96) аниқланган;
муқобил энергия хомашёси сифатида фойдаланишга мўлжалланган қанд жўхори навларинг биомассаси ва шарбатининг биокимёвий таркиби аниқланган;
муқобил энергия хомашёси сифатида қанд жўхори шарбатини бижғитиш учун мақбул ачитқи штаммлари танланган;
муқобил энергия хомашёси сифатида қанд жўхори биомассасидан фойдаланиш мумкинлиги исботланган;
қанд жўхори биомассасидан муқобил энергия хомашёси сифатида фойдаланишга мўлжалланган «Универсал активаторли вакуум-буғлатиш» қурилмаси яратилган;
қанд жўхори биомассасидан муқобил энергия олиш жараёнида ҳосил бўладиган таркиби углевод бўлган массадан биогаз олишда ва поя сиқмасидан ҳосил бўладиган иккиламчи маҳсулотлардан чорвачиликда самарали фойдаланиш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қанд жўхори навларини танлаш, етиштириш ва қайта тикланувчи энергия хом-ашёси сифатида фойдаланишни илмий асослаш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
«Юқори маҳсулдор ем-хашак экини ва муқобил энергия хом-ашёси сифатида қанд жўхори ўсимлигидан фойдаланиш бўйича тавсиянома» ишлаб чиқилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 18 ноябрдаги 02/021-3729-сон маълумотномаси). Натижада ем-хашак экини етиштиришга ихтисослашган фермер хўжаликларида озиқа базаси самарадорлигини оширишга хизмат қилмоқда;
қанд жўхорининг озуқа моддаларига бой, юқори маҳсулдорлик, танланган «Қорабош» «Ўзбекистон 18» ва «Оранжевое 160» навлари Тошкент вилояти Бекобод туманидаги «SOF AGRO» МЧЖда 200 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 18 ноябрдаги 02/021-3729-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида биоёқилғи (биоэтанол) ишлаб чиқариш саноатига «Қорабош» навида гектаридан соф поя оғирлиги 30,2 т/га, қандлилиги 17-19%; «Оранжевое 160» навида соф поя оғирлиги 55,3 т/га қандлилиги 18,0-19,6%, Ўзбекистон 18 навида соф поя оғирлиги 67,69 т/га ва қандлилик кўрсаткичлари 19-20,4% бўлган маҳсулот етиштиришга эришилган;
«Универсал активаторли вакуум буғлатиш» қурилмаси нинг тажриба нусхасини синаш ишланмаси «LIVADIYA-BUKHARA» МЧЖга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 18 ноябрдаги 02/021-3729-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида ананавий технологияларга нисбатан ишлаб чиқариш самарадорлиги 15-20% ортишига эришилган;
қанд жўхоридан биоэтанол олишда ажралиб чиқувчи иккиламчи маҳсулотлардан «Биогаз» олиш қурилмасида хом-ашё сифатида фойдаланиш ишланмаси «Ресурс тежамкор техника ва технологиялар» илмий марказида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 18 ноябрдаги 02/021-3729-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида биогаз қурилмасининг ишлаб чиқариш самарадорлиги 10-15% ортишига эришилган.