Асадов Мақсуд Ҳусеновичнинг
фан доктори (DSс) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Ўзбек мумтоз адабиётида соқийнома (генезиси, тараққиёт босқичлари, поэтик хусусиятлари)», 10.00.02 – Ўзбек адабиёти (филология фанлари)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.1.DSc/Fil123
Илмий маслаҳатчининг фамилияси, исми, шарифи, илмий даражаси ва унвони: Ҳаққулов Иброҳим Чориевич, филология фанлари доктори.
Диссертация бажарилганмуассасаноми: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти, DSc.02/30.12.2019. Fil.46.01 
Расмий оппонентлар: Тўхлиев Боқижон, филология фанлари доктори, профессор;Абдуқодиров Абдусалом, филология фанлари доктори, профессор; Каримов Баҳодир, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади ўзбек мумтоз адабиётининг ўзига хос шеърий жанрларидан бири бўлган соқийноманинг генезиси, жанрий табиати ва специфик хусусиятларини ойдинлаштириш, соқийномачилик анъанасининг шаклланиш тамойиллари, поэтик эволюцияси ва тарихий-тадрижий такомили жараёнларини аниқлаш асносида соқийномаларнинг ғоявий-бадиий олами ва Шарқ мумтоз адабиётида тутган мавқеини белгилашдан иборатдир. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ўзбек мумтоз адабиётидаги соқийномачилик анъанасига доир материаллар соқийнома жанрининг генезиси, поэтикаси, тараққиёт тамойиллари, образлар тизими ва ғоявий-бадиий хусусиятларини ёритишнинг асосий манбаи эканлиги далилланган;
Шарқ халқларининг май мавзуига алоқадор диний-мифологик қарашлари, эътиқодий инончлари ҳамда маросимий қадриятларининг мумтоз бадиий адабиётдаги поэтик интерпретацияси соқийнома жанрининг юзага келишига асос бўлганлиги исботланган;
Шарқ мумтоз адабиётида, жумладан, ўзбек мумтоз шеъриятида Навоийгача яратилган соқийнома характеридаги алоҳида мисра, байт ва шеърлар, шунингдек, Навоий лирикасидаги риндона мавзу ифодалаган ғазаллар ва “Хамса” достонларидаги соқийнома характеридаги байтлар таҳлили натижасида ўзбек мумтоз адабиётида соқийнома жанрининг юзага келиши учун муайян асос мавжуд бўлганлиги аниқланган; 
Алишер Навоий соқийномасининг ўзбек мумтоз адабиётида тутган беқиёс ўрни, образ ва тимсоллар олами, тарихий-маданий ва бадиий хусусиятларини тадқиқ этиш асносида Шарқ халқлари мумтоз адабиётидаги соқийномачилик анъанаси ўзбек адабиёти билан бевосита боғлиқ ҳолда ривожланганлиги ойдинлаштирилган;
XVI–XIX асрлар ўзбек мумтоз шеъриятида яратилган соқийномаларнинг жанр хусусиятлари, муштарак ва фарқли жиҳатлари, ғоявий-бадиий ўзига хосликларини таҳлил қилиш асносида XV асрдан кейинги давр туркий адабиётда яратилган соқийномаларнинг мавзу-маъно кўлами, композицион қурилиши, образ ва тасвирдаги поэтик трансформация жараёнлари Алишер Навоий соқийномасининг таъсири билан боғлиқлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек мумтоз адабиётида соқийнома жанрининг генезиси, тараққиёт босқичлари, поэтик хусусиятларини очиб бериш жараёнидамаънавий-маърифий тизимни такомиллаштириш бўйича белгиланган тадбирлар асосида:
соқийноманинг тарихий такомили, тараққиёт тамойиллари, ғоявий-бадиий хусусиятларини асослашда ФА-Ф8-032 рақамли 15 жилдлик «Ўзбек фольклори ва адабиёти тарихи» (2007 – 2011) фундаментал лойиҳасида  фойдаланилган (Фан ва технологияларни ривожлантиришни мувофиқлаштириш қўмитасининг 2016 йил 17 ноябрдаги ФТК-0313/814-рақамли маълумотномаси). Натижада ўзбек мумтоз адабиётида яратилган соқийномаларнинг поэтик хусусиятлари, Алишер Навоий соқийномаси ва XV асрдан кейин ўзбек шеъриятида ижод қилинган мазкур жанр намуналарига унинг таъсири масалалари илмий далиллар асосида ўз исботини топган;
соқийноманинг тараққиёт босқичлари ва жанр поэтикасини яхлит бир тизим сифатида ўрганиш, уни адабий-тарихий жараён билан боғлиқ ҳолда илмий таҳлил қилиш, лирик жанрларнинг ўзаро муштарак ва фарқли жиҳатларини очиб беришда ФА-Ф8-035 рақамли «Ўзбек адабиётида турлар ва жанрлар» (2007 – 2011) фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Фанлар академиясининг 2020 йил 10 мартдаги 3/1255-702 рақамли маълумотномаси). Илмий натижаларнинг амалиётга татбиқ этилиши соқийнома жанрининг Шарқ шеъриятида тутган мавқеи, унинг ўзбек мумтоз адабиётида фаоллашув миқёси ва даражасининг ижтимоий-эстетик сабабларини аниқ баҳолаш имконини берган;
Навоий лирикасида қўлланган соқийнома жанрига оид образ ва тушунчаларнинг мазмун-моҳиятини очиб беришда ФА-Ф8-034 рақамли “Ўзбек тили лексикаси ва терминологиясининг ривожланиш тамойиллари” (2007 – 2011) фундаментал лойиҳасининг “Навоий асарлари луғати” йўналишида фойдаланилган (Фанлар академиясининг 2020 йил 10 мартдаги 3/1255-702 рақамли маълумотномаси). Ушбу илмий натижалар соқий, май, шароб, майхона, ринд, пир, жом, қадаҳ, дайр, харобот, мутриб, муғанний, мастона каби 20 га яқин сўз ва тушунчаларининг маъноларини бериш, базм, базмгоҳ, дурдошом, журъа, журъанўш, мурод, мурид, нома, хотир, қатранўш, қўбуз, аёғ каби 10 дан ортиқ истилоҳларнинг шеърий матн таркибидаги изоҳини аниқ ва муфассал кўрсатиш, буюк мутафаккирнинг салафлари, замондошлари ҳақидаги маълумотларни тўлдириш ва янада аниқлаштириш учун асос бўлган; 
соқийноманинг тарихий-адабий асослари, хусусан халқ оғзаки ижоди билан боғлиқ жиҳатларини кўрсатишда Ф1-ФА-2012-1-8 рақамли“Ўзбек халқ ижоди ёдгорликлари” 100 жилдлигини нашрга тайёрлаш ва уни текстологик ўрганиш муаммолари” (2012 – 2016) фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Фанлар академиясининг 2020 йил 10 мартдаги 3/1255-702 рақамли маълумотномаси). Илмий ишларнинг амалиётга жорий этилиши “шароби антаҳур” поэтик образининг ғоявий-бадиий хусусиятларини ёритиш, “сафар коса” одати, соқийлик анъаналари, бўзахўрлик маросими ва унинг “Кунтуғмиш” достони бадииятидаги ўрнини очиб бериш, “яс-юсун” маросимида куйланган соқий ва майни улуғловчи халқ қўшиқларини кенг шарҳлаш имконини берган. 
Тадқиқот материаллари ва хулосаларидан Туркия Жумҳурияти Карабук университети Адабиёт факультети Турк тили ва адабиёти бўлимининг “Диний-тасаввуфий халқ адабиёти матн таҳлиллари” (TED707), “Тасаввуф адабиёти” (TED227) дарсларида фойдаланилган (Карабук университети Адабиёт факультети ўқитувчиси М.Кундакчининг 2020 йил 10 февралдаги маълумотномаси). Натижада Марказий Осиё халқлари адабиётида соқийнома жанрининг генезиси, тараққиёт босқичлари ва ўзбек адабиётида тутган мавқеини белгилаш, Навоий, Фузулий, Табибий, Аваз Ўтар, Мирий, Мажзуб, Нодим каби ўнлаб шоирларнинг соқийномалари, уларнинг ўзаро ўхшаш ва фарқли жиҳатларини мушоҳада қилиш, соқийнома жанри имкониятларни тўғри ва аниқ баҳолашга эришилган.
Тадқиқот натижаларидан Озарбайжон Билимлар академияси Низомий номидаги Адабиёт институтининг “Озарбайжон-Туркманистон-Ўзбекистон адабий алоқалари” бўлимида амалга оширилган илмий тадқиқотларда фойдаланилган. Диссертациянинг Навоий соқийномасида тасвирланган урф-одатларни назарий-эстетик жиҳатдан таҳлил қилиш билан боғлиқ хулосаларидан Алмаз Улвийнинг “Алишер Навоийнинг илмий-филологик ва насрий асарлари” (Баку, 2019) монографиясида, шунингдек  Сайид Ҳасан Ардашер ҳақида келтирилган илмий қарашлардан “Алишер Навоий ва Сайид Ҳасан Ардашер” (Баку, 2019) номли тадқиқот ишида фойдаланилган (“Озарбайжон-Туркманистон-Ўзбекистон адабий алоқалари” бўлими мудири, филол.ф.д., профессор А.Улвийнинг 2020 йил 6 мартдаги маълумотномаси). Натижаларнинг жорий қилиниши илмий изланишларни янги қарашлар билан бойитиб, тадқиқотларнинг мукаммаллашувига хизмат қилган.