Жумабоев Зухриддин Мўминовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Андижон вилоятининг оч тусли бўз тупроқ шароитида ғўза мажмуидаги экинларнинг алмашлаб экиш тизимларини такомиллаштириш”, 06.01.01 – Умумий деҳқончилик. Пахтачилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3.DSc/Qx.59.
Илмий раҳбар: Уразматов Назир, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университетининг Андижон филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, DSc.05/30.12.2019.Qx.42.01.
Расмий оппонентлар: Телляев Рихсивой Шомахамадович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Орипов Раззоқ Орипович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Ибрагимов Одилжон Олимжонович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Андижон вилоятининг оч тусли бўз тупроқ шароитида тупроқ унумдорлигини сақловчи, оширувчи ҳамда ғўза комплексидаги экинлар ҳосилдорлигини оширишни таъминловчи алмашлаб экишнинг қисқа навбатлаб экиш тизмларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
илк бор Андижон вилоятининг оч тусли бўз тупроқлари шароитида “ғўза:беда” алмашлаб экишнинг қисқа навбатлаб экиш 1:2 бўлагида кузги оралиқ экинлардан хантал, арпа, рапс, тритикале, вика, нўхат ва мойли турпни 2-4 компонентли яшил озуқа экини сифатида киритиш ва тупроқ унумдорлигини янада ошириш учун улардан кейин соя экинини экиш зарурлиги аниқланган; 
қисқа навбатлаб экишнинг 1:2 тизимида (кузги буғдой+ғўза+ғўза), 1:2 тизимида (кузги буғдой+такрорий экин-соя:ғўза:ғўза) ва 2:1 тизимда (кузги буғдой+такрорий экин-соя), кузги буғдой+такрорий экин соя+оралиқ экинлар сули+кўк нўхат+жавдар:ғўза экинларининг тупроқ унумдорлиги ва ғўза ҳосилдорлигига таъсири аниқланган;
қисқа навбатлаб экиш тизимида кузги буғдойдан сўнг такрорий дуккакли дон экинларини (соя, мош, ловия, нўхат, ер ёнғоқ ва кўк нўхат) экишнинг тупроқ унумдорлиги ва ғўза ҳосилдорлигига таъсири аниқланган;
ушбу технологияни қўллаш натижасида ғўза 2:1 кузги буғдой+такрорий экин (соя): кузги буғдой+такрорий экин (соя)+оралиқ экин (сули+кўк нўхат+жавдар): ғўза навбатлаб экиш тизимида кетма-кет 2 йил экилган кузги буғдой, такрорий ва оралиқ экинлардан кейин етиштирилганда ҳосилдорликнинг ҳамда иқтисодий самарадорликнинг ошиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қисқа навбатли алмашлаб экиш тизимини такомиллаштириш ҳисобига ғўза мажмуидаги экинлар ҳосилдорлиги ошириш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари асосида:
“Ғўза, такрорий ва оралиқ экинларни навбатлаб экиш тизимларида етиштириш бўйича тавсиялар” номли тавсиянома ишлаб чиқилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 28 декабрдаги 02/020-4508-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянома бугунги кунда Респбуликанинг Фарғона водийси минтақалари пахтачилик фермер хўжаликларида юқори ва сифатли пахта ҳосили олишда қўлланма сифатида хизмат қилмоқда;
озуқабоп экинлар ҳосилдорлигини оширишнинг агротехнологияси Олтинкўл туманида 84,2 гектар, Қўрғонтепа туманида 37,4 гектар, Андижон тумани бўйича 51,7 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 28 декабрдаги 02/020-4508-сонли маълумотномаси). Натижада, ишлаб чиқариш синов тажрибалари тўрт компонентли озуқабоп экинларни аралашмалари, (кузги тритикале+рапс+кўкнўхат+ёғли турп) экилиб, улардан кейин соя дон учун экилганда қўшимча 5-6 ц/га дон ҳосили олинган бўлиб, соф даромад 833,8 сўм/га ни. рентабеллик даражаси 28%-48,6% ни ташкил этган; 
ғўза мажмуидаги экинларни алмашлаб экишда асосий, такрорий ва оралиқ экинлар етиштириш технологияси Олтинкўл туманида жами 84,7 гектарга, Қўрғонтепа туманида жами 60,4 гектарга, Андижон туманида жами 42,8 гектарга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 28 декабрдаги 02/020-4508-сон маълумотномаси). Ушбу технологияни қўллаш натижасида ғўза 2:1 кузги буғдой+такрорий экин (соя): кузги буғдой+такрорий экин (соя)+оралиқ экин (сули+кўк нўхат+жавдар): ғўза навбатлаб экиш тизимида кетма-кет 2 йил экилган кузги буғдой, такрорий ва оралиқ экинлардан кейин парвариш қилинганда қўшимча 3,5-4 ц/га ҳосил олинган, соф даромад 410900 сўмни ва рентабеллик даражаси 18%-28,4% ни ташкил этган;
такрорий экин турларини тупроқ унумдорлиги ва пахта ҳосилдорлигига таъсири Андижон туманида жами 325,7 гектар майдонда жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 28 декабрдаги 02/020-4508-сон маълумотномаси). Такрорий экин сифатида соя ва мош экилиши натижасида бир гектардан 865800 сўмдан 1040800 сўмгача (2018 йил нархида) шартли соф даромад олинишига, рентабеллик даражаси 43,3-48,2% га ортишига эришилган.