Mustapoqulov Xamdam Yangiboevichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Taqsimlangan parametrli sistemalarda evolyusion jarayonlarning boshqarish masalalarini echish”, 01.01.02–Differensial tenglamalar va matematik fizika (fizika-matematika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.1.PhD/FM9.
Ilmiy rahbar: To‘xtasinov Mo‘minjon, fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: O‘zbekiston Milliy universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Farg‘ona davlat universiteti, PhD.03/30.12.2019.FM.05.04.
Rasmiy opponentlar: Samatov Baxrom Tadjiaxmatovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor; Raxmanov Asqar Tajibaevich, fizika-matematika fanlari nomzodi, dotsent.
Yetakchi tashkilot: O‘zR FA Matematika instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: parabolik va giperbolik tipdagi tenglamalar bilan tavsiflangan boshqaruv sistemalariga nisbatan ko‘p qiymatli akslantirishning invariantligini o‘rganish, cheksiz differensial tenglamalar sistemasi orqali berilgan boshqaruv masalalari uchun boshlang‘ich nuqtadan nol nuqtaga o‘tish uchun optimal boshqaruvni qurish va optimal vaqtni aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
manba orqali boshqariladigan parabolik tipdagi tenglamalar bilan tavsiflangan boshqaruv sistemalariga nisbatan invariantligi tekshirilayotgan ko‘p qiymatli akslantirish ikki sirt oralig‘i ko‘rinishida tanlanganda, xususan tekisliklar bo‘lganda, kuchli va kuchsiz invariant bo‘lishligining zaruriy shartlari olingan;
manba yoki chegara boshqariladigan parabolik tipdagi tenglamalar bilan tavsiflangan boshqaruv sistemalariga nisbatan invariantligi tekshirilayot-gan o‘zgarmas ko‘p qiymatli akslantirishlar, joiz boshqaruv integral va geometrik chegaralar orqali tanlanganda ko‘p qiymatli akslantirishning kuchli va kuchsiz invariant bo‘lishligining etarlilik shartlari olingan;
tashqi ta’sir yoki chegarasi boshqariladigan giperbolik tipdagi tenglamalar bilan tavsiflangan boshqaruv sistemalariga nisbatan invariantligi tekshirilayotgan ko‘p qiymatli akslantirishlar va joiz boshqaruv integral va geometrik chegaralalar orqali tanlanganda ko‘p qiymatli akslantirishning kuchli va kuchsiz invariant bo‘lishining etarlilik shartlari olingan;
giperbolik tipdagi tenglamalar bilan tavsiflangan boshlang‘ich boshqaruv masalasiga nisbatan berilgan ko‘p qiymatli akslantirishning kuchli invariant bo‘la olmaslik sharti, ammo doimo kuchsiz invariant bo‘lishligi ko‘rsatilgan;
boshqaruvning ta’siri impul`sli xarakterga ega parabolik tipdagi tenglamalar bilan tavsiflangan boshqaruv sistemalariga nisbatan ko‘p qiymatli akslantirishning kuchli va kuchsiz invariant bo‘lishligining etarlilik shartlari topilgan;
cheksiz differensial tenglamalar sistemasi orqali tavsiflangan boshqaruv masalasi uchun boshlang‘ich nuqtadan nol nuqtaga o‘tkazuvchi optimal vaqt va boshqaruv topilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Taqsimlangan parametrli sistemalarda evolyusion jarayonlarning boshqarish masalalarini echishga oid olingan ilmiy natijalar asosida:
taqsimlangan parametrli sistemalarga nisbatan ko‘p qiymatli akslantirishning invariantligi bo‘yicha olingan natijalar Rossiya fundamental tadqiqotlar fondining 18-51-41005 va Rossiya ilmiy fondining 1.5211.201718 raqamli ilmiy grantlarida xususiy hosilali tenglamalar bilan tavsiflangan taqsimlangan parametrli boshqaruv sistemalarigi nisbatan echimning yashovchanlikka tekshirishda foydalanilgan (Udmurt davlat universitetining 2019 yil 3 iyundagi 7873-5939/31-son ma’lumotnomasi). Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi taqsimlangan parametrli sistemalarda evolyusion jarayonlarning traektoriyasini berilgan sohada saqlab turish muammosini hal etish imkonini bergan;
cheksiz differensial tenglamalar orqali tavsiflangan boshqaruv sistemalari uchun boshlang‘ich nuqtadan nol nuqtaga o‘tish mumkin bo‘lgan optimal vaqt va boshqaruvni topish masalasini echish bo‘yicha olingan natijalar OT-F-4-(36+32) «Matematik fizika va optimal boshqaruv masalalarini echishning yangi usullarini ishlab chiqish. Toq tartibli xususiy xosilali tenglamalar uchun noklassik boshlang‘ich va spektral masalalar va ularning tadbiqlari» grant loyihada nochiziqli boshqariluvchi quvish differensial o‘yinlarni tadqiq qilishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2020 yil 14 yanvardagi 89-03-206-son ma’lumotnomasi). Bu ilmiy natijalarning qo‘llanilishi parabolik tipdagi tenglamalar bilan tavsiflangan nochiziqli boshqariluvchi differensial o‘yinlarni echishning yangi usullarini yaratish imkonini bergan.