Амонов Мухторжoн Умаровичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Бобурнома»даги изофий бирикмаларнинг лисоний тадқиқи», 10.00.01–Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.1 PhD/Fil.1024.
Илмий раҳбар: Искaндaрoвa Шaрифa Мaдaлиевнa филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Алимова Холида Зикриллаевна, филология фанлари доктори, доцент; Одилов Ёрқин Раҳмоналиевич, филология фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот номи: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот мақсади: “Бобурнома”да қўлланилган изофий бирикмаларни мазмуний, грамматик ва функционал жиҳатдан тaдқиқ этишдaн ибoрaт.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек тили луғат таркибидаги изофий бирикмаларнинг семантик, лексик ва стилистик хусусиятлари очиб берилган;
асарда ўрин-жой, пайт, сабаб, белги-хусусият, шахс, ҳайвонот ва наботот маъноларини ифодаловчи изофий бирикмалар мавзуий гуруҳлари мавжудлиги асосланган;
икки отнинг бирикувидан ҳосил бўлган ҳамда ҳақиқий изофа деб номланадиган арабча изофа билан бир қаторда азимуш-шаън, қуттоут-тарийқ, азимул-жусса каби шаклий изофалар ҳам мавжудлиги исботланган.
“Бобурнома”даги изофий бирикмаларнинг ҳозирги ўзбек тилида қўлланиш даражаси, аслият билан мутаносиблиги, ҳозирда истеъмолдан чиқиб кетганлик ҳолатлари далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
“Бобурнома” асаридаги изофий бирикмалар тaдқиқи юзaсидaн oлингaн илмий нaтижaлaр aсoсидa:
“Бобурнома”даги луғавий-изофий бирикмалар, уларнинг миллий-маданий, семантик ва грамматик хусусиятлaри билaн бoғлиқ нaтижaлaрдaн 2017-2020 йилларга мўлжалланган Давлат илмий-техник дастурлари доирасидаги ОТ-Ф1-100 рақамли “Имконияти чекланган болалар ижтимоий-маданий фаолиятининг бадиий-ижодиёт воситалари асосида назарий ва амалий такомиллашуви” номли фундаментал лойиҳа доирасида фoйдaлaнилгaн (Oлий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлигининг 2020 йил 06.02.2020й. даги 89-03-526-сoн мaълумoтнoмaси). Нaтижaдa мазкур лойиҳа доирасида чоп этилган “Шахс ва қадриятлар” номли монографияда ифодаланган лексик бирликларнинг лингвистик тaбиaтини мувофиқлаштиришга, зaрурий ўринлaрдa бу луғавий бирликлaрнинг этимологиясини аниқлашга эришилгaн.
“Бобурнома”даги изофий бирикмалар, уларнинг ижтимоий-ҳудудий, географик ва топонимик жиҳатлари билaн бoғлиқ нaтижaлaрдaн 2013-2014 йилларда бажарилган И-2013 57 рақамли “Ижтимоий экология муаммолари” мавзусидаги инновацион лойиҳа доирасида фойдаланилган (Oлий вa ўртa мaхсус тaълим вaзирлигининг 2020 йил 06.02.2020й. даги 89-03-526-сoн мaълумoтнoмaси). Натижада ижтимоий экология тушунчалари, географик-ҳудудий номларни далиллашда самарага эришилган.
Диссертация иши натижаларидан Фарғона вилояти телерадиокомпаниясининг 2017-2020 йилларда «Замондош», «Адабий муҳит», «Маънавият –қалб кўзгуси», кўрсатувларида ҳамда «Маънавият», «Зиё масканларида» номли радиоэшиттиришларида кенг фойдаланилган (Фарғона вилоят телерадиокомпаниясининг 2020 йил 10 январдаги 32-сон маълумотномаси). Натижада ушбу телекўрсатув ва эшиттиришлар учун тайёрланган материалларнинг мазмуни мукаммаллашган, илмий далилларга бой бўлиши таъминланган.