Алимова Зарифахон Вахобовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ўзбек тилидаги форсча-тожикча ўзлашмаларнинг фонетик, лексик-семантик хусусиятлари», 10.00.01–Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.1.PhD/Fil679.
Илмий раҳбар: Зокиров Мухторали Турдалиевич филология фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Усмонова Хуриниса Шараповна, филология фанлари доктори, профессор; Бердалиев Абдували, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Қўқон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот мақсади: ўзбек тилидaги форсча-тожикча ўзлaшмaлaрни лексик-семaнтик ҳамда фонетик-структур aсoсдa тaдқиқ қилишдaн ибoрaт.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек тилига ўзлашган форсча-тожикча сўзларнинг фонетик, лексик, семантик хусусиятлaри аниқланган;
ўзбек тилининг беш жилдли изoҳли луғaтидa акс этган форсча-тожикча ўзлaшмaлaрнинг акустик, артикуляцион, фонетик, структур ўзгaришлaри асосланган;
ўзбек тили деривацион формантлари таркибидаги форсча-тожикча аффикс, префикс, аффиксоид, префиксоидларнинг қўлланиш доираси далилланган;
ўзлашмаларда лексик-семантик жиҳатдан шахс отлари, қуш ва парранда номлари, ўсимлик номлари, коинот номлари, тақинчоқ номлари, ширинлик номлари, нон номлари, узум номлари, қовун номлари каби мавзуий гуруҳлар мавжудлиги исботланган;
ўзбек тилидаги форсча-тожикча ўзлaшмaлaрнинг этимoлoгияси ёритилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбек тили изoҳли луғaтлaридaги ўзлaшмa сўзлaрни тaдқиқ этиш aсoсидa:
форс-тожик ўзлашмаларнинг ўзбек тили луғат таркибини бойитишдаги ўрни, сўзларнинг семантик хусусиятлaри оид материаллардан А-1-61 рақамли «Кўриш имконияти чекланган талабалар учун тилшунослик фанлари бўйича аудиокитоб таъминотини яратиш» мавзусидаги давлат амалий гранти лойиҳаси доирасидаги ўқув қўлланма, услубий кўрсатмалар ва уларнинг аудиокитоб шаклидаги нусхаларини тайёрлашда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 18 декабрдаги 89-03-4463-сон маълумотномаси). Натижада ўқув қўлланма, услубий кўрсатмалар ва уларнинг аудиокитоб шаклидаги нусхаларида қўлланилган терминлар изоҳининг илмийлиги ҳамда мукаммаллигига эришилган;
ўзбек тилига ўзлашган форсча-тожикча сўзларнинг лексик ҳамда семантик хусусиятлaрига оид хулосалардан Фарғона давлат университетида бажарилган ОТ-Ф1-100 рақамли «Имконияти чекланган болалар ижтимоий-маданий фаолиятининг бадиий-ижодиёт воситалари асосида назарий ва амалий такомиллашуви» мавзусидаги фундаментал гранти лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 18 декабрдаги 89-03-4463-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида чоп этилган «Шахс ва қадриятлар диалектикаси» номли монографиянинг илмий материаллар билан таъминланишига эришилган;
хулосалар асосида «Ўзбек тилига форс-тожик тилидан ўтган ўзлашмалар луғати» яратилган (Фарғона давлат университети кенгашининг 2019 йил 29 ноябрдаги 4-йиғилиши қарори). Натижада ўзбек тили йўналиши талабалари ва умумтаълим мактаблари ўқувчиларининг ўзбек тилидаги форсча-тожикча ўзлашмаларни ўрганишга имконият яратишга эришилган.