Sayt test rejimida ishlamoqda

Наурызова Айсултан Калбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «Қорақалпоқ тилидаги этикет сўзлар», 10.00.03 – Қорақалпоқ тили (филология фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3.РhD/Ғil331.
Илмий раҳбар: Қудайбергенов Мамбеткерим Сарсенбаевич, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети DSc.03/30.12.2019.Fil.20.01.
Расмий оппонентлар: Зариббай Дусимов филология фанлари доктори, профессор; Юсупова Бибисанем Турдыбаевна филология фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ҳозирги қорақалпоқ тилига хос бўлган этикет сўзларнинг лисоний хусусиятларини очиб бериш, туркий тиллардаги этикет сўзларга қиёслаш, этикет сўзларнинг функцияси ва уларнинг ўзаро алоқалари, лексик-семантик ва услубий жиҳатдан гуруҳлаштириш билан этикет сўзларнинг этномаданий хусусиятларини илмий асосда исботлаб беришдан иборат. 
III.  Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
ҳозирги қорақалпоқ тилидаги этикет сўзларнинг қўлланилиш соҳалари ва уларнинг боғлиқлиги аниқланган;
этикет сўзларнинг лексик-семантик хусусиятлари, эксплицит ва имплицит маъноларда қўлланилиши исботланган;
этикет сўз бирликларининг услубий сифати, уларнинг биртарафли ва бетараф  турлари, расмий ва норасмий, юқори ва қуйи маъно сифатлари, ёзма адабий ва оғзаки нутқга хос белгилари янгича ва махсус таҳлил қилинган;
этикет сўзлар мавзувий гуруҳларга ажратилиб тизимлаштирилган, этикет сўзларнинг имплицит бўлмаган турлари қиёсланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Қорақалпоқ тилидаги этикет сўзларни тадқиқ қилиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
қорақалпоқ тилидаги этикет сўзларнинг лексик-семантик таркиби, қўлланилиши ва фойдаланилиши соҳалари бўйича этимологик таҳлилларга боғлиқ илмий-назарий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида 2012-2016 йилларда ФА-Ф1-Г003-сон «Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиш» мавзусидаги лойиҳани амалга оширишда, жумладан қорақалпоқ фолклоридаги этикет сўзларнинг функционал хизмати, сўзларнинг шаклланиш, ривожланиш, тилдаги мавжудлик эволюциясини ўрганишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2019 йил 18 июндаги 17.01/83-сон маълумотномаси). Ушбу илмий-тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши натижасида қорақалпоқ тили этикет сўзларининг адабий тилга хос нутқда, расмий ва ёзма услубларда мантиқий фойдаланилиши таъминланган.
Қорақалпоқ тилидаги этикет сўзларнинг маънавий хусусиятлари, жумладан уларнинг фойдаланиш соҳалари бўйича функциялари, халқнинг миллий қадриятлари, лингвомаданий онги масалаларини акс эттиришга боғлиқ материаллар Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг «Гәўҳар сөзлер» кўрсатувида ва «Қайырлы таң», «Мийрас», «Жаслар ушын» радиоэшиттиришлари орқали кенг жамоатчиликка тавсия қилинган (Қорақалпоғистон Республикаси Телерадиокомпаниясининг 2019 йил мартдаги 01-02/113-сон маълумотномаси). Натижада этикет сўзларнинг ижтимоий сифатига боғлиқ маълумотлар ва материаллар орқали кўрсатувлар ва эшиттиришларнинг маънавий-маърифий аҳамияти ва мазмунининг чуқурлашишига эришилган.
Этикет сўзларнинг тарихи, этимологияси ва тилимизга кириб келишига боғлиқ хулосалардан Қорақалпоқ давлат университети ҳузуридаги Бердақ миллий музейида шоир ижодиётида акс эттирилган этикет сўзларнинг бадиий-услубий таҳлили бўйича илмий маълумотлар беришда самарали фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2019 йил 12 апрелдаги 2-03/696-сон маълумотномаси). Натижада машҳур мумтоз шоир Бердақ асарларида, бадиий матнда этикет сўзларнинг бадиийлаштириш вазифалари ва уларнинг акс эттирилишида миллий халқ тилининг аҳамияти, илмий салмоғи ҳақида кенг турда маълумотлар беришга эришилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish