Альниязов Айтмурат Исмаиловичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: «Ҳозирги қорақалпоқ тилида боғланган қўшма гапларнинг функционал-семантик таҳлили», 10.00.03–Қорақалпоқ тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.3.DSc/Fil26.
Илмий маслаҳатчи: Абдиназимов Шамшетдин Нажимович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.20.01.
Расмий оппонентлар: Маҳмудов Низомиддин Мамадалиевич  – филология фанлари доктори, профессор; Қудайбергенов Мамбеткерим Сарсенбаевич – филология фанлари доктори, профессор; Соегов Муратгелди – филология фанлари доктори, профессор, Туркманистон Фанлар академиясининг ҳақиқий аъзоси. 
Етакчи ташкилот номи: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ҳозирги қорақалпоқ тилида боғланган қўшма гапларнинг функционал-семантик хусусиятларини айнанлик ва фарқлилик концепцияси йўналишида тадқиқ қилишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қорақалпоқ тилидаги боғланган қўшма гапларнинг функционал-семантик хусусиятларига оид янги тадқиқот материаллари илк бор илмий муомалага киритилган;
қорақалпоқ тилида боғланган қўшма гаплар тизимининг назарий асослари тилшуносликда шаклланган айнанлик ва фарқлилик концепцияси негизида очиб берилган;
ҳозирги қорақалпоқ тилида бириктирув, зидлаш, қиёслаш маъноли боғланган қўшма гапларнинг функционал-семантик хусусиятлари ва турларининг таснифи ойдинлаштирилган;   
қорақалпоқ тилида -п конвербининг боғланган қўшма гапларда тенг боғловчи функциясидаги морфологик кўрсаткич эканлиги далилланган;
қорақалпоқ тилида илгари ўрганилмаган айрим боғловчиларнинг (да...да, дағы, болса, болмаса, тек) қўлланилиш хусусиятлари очиб берилган;
боғланган қўшма гаплардаги айнанлик ва фарқлилик семантикасининг иерархик тизими аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Қорақалпоқ тилидаги боғланган қўшма гаплар тизимини тадқиқ қилиш асосида:
боғланган қўшма гапларнинг семантик турларини аниқлаш, қорақалпоқ тилида боғловчиларнинг хусусиятларини очиб беришга доир назарий хулосалардан ЎзР Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилган ФА-А1-Г006 «Қорақалпоқ халқ қўшиқлари қўлёзма нусхаларини текстологик таҳлил қилиш ва нашрга тайёрлаш» (2015-2017) амалий лойиҳасида фойдаланилган (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2020 йил 15 июньдаги 17.01/60 сон маълумотномаси). Натижада мазкур хулосалар қорақалпоқ халқ қўшиқлари матнидаги қўшма гаплар ва боғловчиларнинг маъноларини ўрганишда муҳим асос бўлган;
қорақалпоқ тилида қўшма гаплар тизимига оид маълумотлар, хусусан, боғланган қўшма гаплар ва унинг турларини ўрганиш, боғловчи воситаларнинг гапдаги мақоми ва функциялари, -п конвербининг хусусиятларига боғлиқ хулосалардан ЎзР Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институти томонидан 2012-2016 йилларда бажарилган ФА-Ф1-Г003 «Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши» фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2020 йил 15 июньдаги 17.01/61 сонли маълумотномаси). Натижада қорақалпоқ тилида лисоний бирликларни функционал-семантик аспектда янгича тадқиқ қилишга манба сифатида асос бўлган;
боғланган қўшма гапларнинг функционал-семантик хусусиятларини, конвербларнинг қўшма гаплардаги функцияларини аниқлашда диссертация натижалари ва хулосалари муҳим назарий-амалий манба сифатида эътиборга олиниб, улар Озарбайжон Миллий Фанлар академияси тилшунослик институтида «Ҳозирги озарбайжон тилида боғланган қўшма гапларнинг қункционал-коммуникатив хусусиятлари» мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳани амалга оширишда фойдаланилган. (Озарбайжон МФА тилшунослик институтининг маълумотномаси). Диссертацияда акс эттирилган назарий ва амалий хулосалар мазкур институтда амалга оширилган илмий-тадқиқот ишларига жорий этилган;
тилдаги тенг боғловчиларни таснифлаш, қорақалпоқ тилида конвербларнинг синтактик функцияларини аниқлашга оид маълумотлардан  ЎзР Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилган ФА-А8-004 «Қорақалпоқ адабий тили тарихи ва ҳозирги қорақалпоқ тилида қўшма гапларнинг тузилиш-семантик турлари» (2007-2011) мавзусидаги фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2020 йил 15 июньдаги 17.01/62 сонли маълумотномаси). Мазкур хулосалар қорақалпоқ тили тарихи ва ҳозирги ҳолатида қўшма гапларнинг умумий ва хусусий жиҳатларини очиб беришга, шунингдек, боғловчиларнинг, конвербларнинг сўз компонентлари орасида семантика яратишдаги ролини аниқлашга хизмат қилган;
нутқ маданиятида боғланган қўшма гапларнинг тутган ўрни, ёзиш ва сўзлашда боғловчилар англатадиган маъно муносабатларини тўғри англаш салоҳиятига тегишли фикр-мулоҳазалар Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг «Гавҳар сўз» кўрсатувларини, «Тилга эътибор – элга эътибор» эшиттиришларини тайёрлашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг 2020 йил 15 июндаги 01-02/122-сонли маълумотномаси). Натижада кенг жамоатчиликнинг нутқ амалиётида гапларни ва боғловчиларни ўз ўрнида тўғри қўллаш бўйича билим ва кўникмалари бойитилишига эришилган;
боғланган қўшма гаплар ва улардаги боғловчиларнинг функциялари билан семантикаси бўйича тўпланган материаллар, қўйилган муаммоларни тадқиқ қилиш натижасида чиқарилган хулосалар ва умумлаштирилган фикр-мулоҳазалардан умумтаълим мактабларининг 10 ва 11 синфлари учун «Қорақалпоқ тили» дарсликларини тайёрлашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Халқ таълими вазирлигининг 2020 йил 15 июндаги 02-01/1656-сонли маълумотномаси). Тадқиқот материаллари ҳамда хулосалари боғланган қўшма гапларни ўқитиш методикаси самарадорлигини оширишга хизмат қилган.