Қўчқарова Чўлпоной Хабибуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Коммунал-маиший оқава сувларни биологик тозалаш технологиясини такомиллаштириш (Андижон шаҳри мисолида)», 03.00.10 – Экология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.РhD/В344.
Илмий раҳбар: Исмоилходжаев Боходирходжа Шарипходжаевич, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон машинасозлик институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ табиий фанлар илмий-тадқиқот институти, PhD.02/30.12.2019.B.79.01.
Расмий оппонентлар: Тожибоев Қўлдашали Тожибоевич, биология фанлари доктори, профессор; Матжанова Холида Казакбаевна, биология фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Андижон шаҳар коммунал-маиший оқова сувларни тозалаш усулларини такомиллаштириш орқали юксак сув ўсимликлари (пистия, эйхорния ва азолла) каби турлари ичидаги чидамли навини танлаб, оқова сувларни биологик усул билан тозалашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Андижон шаҳар коммунал-маиший оқова сувларни биологик тозалаш усули орқали юксак сув ўтларидан фойдаланиш мавжудлиги аниқланган;
фойдаланишга тавсия қилинган методик ёндашувлар асосида оқова сув муҳитига чидамли бўлган сув ўти тури танлаб олинган;
оқова сувларни таркибидаги нитрат, нитрит, азот аммоний, хиди, ранги, ишқорлилик ва кислоталик муҳити, ёғлар каби моддалар миқдори камайганлиги аниқланган;
илк бор оргоно-минералларни 70–80% тозалайдиган пистия (Pistia stratiotes L) турининг хусусиятлари аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Коммунал-маиший оқова сувларининг биологик тозалаш технологиясини такомиллаштириш (Андижон шаҳри мисолида) бўйича олинган илмий натижалар асосида:
оқова сувларни биологик тозалаш усули Андижон вилоят Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бошқармасида коммунал-маиший ва саноат корхоналардан чиқаётган оқова сувларни миқдори, таркибидаги нитрат, нитрит, азот аммоний, куруқ қолдиқ, муаллақ моддаларни камайтиришда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давалат қўмитасининг 2019 йил 12 июндаги 02-02/8-365-сон маълумотномаси). Натижада “Сув оқова тозалаш иншоати”нинг биологик ҳовузлари ва тиндиргичлардаги оқова сувларнинг биологик усулда тозалаш кўрсаткичлари сифатлилик даражасига эришиш имконини берган;
оқова сувларнинг таркибини ва тозалаш самарадорлигини алоҳида эътиборга олган ҳолда, юксак сув ўтларидан эйхорния, пистия, аззолла турларининг чидамлигига кўра танлаб олинган пистия Андижон вилояти “Сув оқова” ДУК, Андижон шаҳар “Сув оқова” филиали, Андижон шаҳар “Сув оқова тозалаш иншооти”нинг биологик ҳовузларга босқичма-босқич экишга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давалат қўмитасининг 2019 йил 12 июндаги 02-02/8-365-сон маълумотномаси). Натижада оқова сувларни тозалашни капитал харажатларини ва электр энергиясини ҳамда оқова сувни зарарсизлантиришда қўлланиладиган хлор моддасини тежаш имконини берган.