Яздонов Улуғбек Тошмуротовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ижтимоий онг шаклларининг жамоатчилик фикрини ташкиллаштириш, бошқариш ва назорат қилишдаги функционал аҳамияти», 09.00.04–Ижтимоий фалсафа, (фалсафа фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.2.DSc/Fal37.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, DSc.03/30.12.2019.F.02.02.
Илмий маслаҳатчи: Мамашокиров Cаидмурод, фалсафа фанлари доктори, профессор.
Расмий оппонентлар: Бердимуродова Алима Карыбаевна, фалсафа фанлари доктори, профессор; Ғайбуллаев Отабек Муҳаммадиевич, фалсафа фанлари доктори, профессор; Мусаев Одил Рахматович, фалсафа фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: жамоатчилик фикрини ташкиллаштириш, бошқариш ва назорат қилишнинг ташкилий асослари (фан, санъат ва дин омили) ўртасидаги корреляцион алоқадорлик динамикасини (ўзаро таъсир кучини) аниқлаш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
жамоатчилик фикри ва ижтимоий онг шакллари ўртасидаги функционал интеграциялашув хусусияти (ўзгарувчанлик, мослашувчанлик) ҳамда корреляцион алоқадорлик (ўзаро боғлиқлик) қонунияти миқдор ва сифат ўзгаришлар котегорияси воситасида такомиллаштирилган;
жамоатчилик фикрининг горизонтал ва вертикал (турли шакл ва даража) йўналишлар бўйича ривожланиш контурлари (миллий, умуминсоний, маънавий, ахлоқий нормалари) ижтимоий онг даражаларининг ўзаро диалектик алоқадорлик категориялари (сабаб ва оқибат, имконият ва воқелик) контекстида исботланган;
жамоатчилик фикри узлуксизлигини таъминлашда ижтимоий онг шаклларидан фойдаланиш зарурлиги социометрик кузатиш натижасида аниқланган;
жамоатчилик фикрини шакллантирувчи мотивлар (фан, санъат, диний анъаналар) ва ҳаракатлантирувчи механизмлар тизими (ички ва ташқи таъсир доирасида юзага келган руҳий-эмоционал куч) ворисийлик тамойили асосида тадқиқ этилган; жамоатчилик фикрини ташкиллаштириш, бошқариш ва назорат қилиш тизимининг ижтимоий онг шакллари билан функционал (мақсад, манфаат ва ҳаракатни) боғлиқлик тенденцияси (бир-бирини тўлдирувчилик) мантиқий асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Ижтимоий онг шакллари таъсирида жамоатчилик фикрини ташкиллаштириш, бошқариш ва назорат қилиш тизимини янада такомиллаштиришга қаратилган илмий натижалар асосида:
жамоатчилик фикри ва ижтимоий онг шакллари ўртасидаги функционал интеграциялашув хусусияти ҳамда корреляцион алоқадорлик қонунияти асосланганлигига доир конструктив ғоялари ва фалсафий хулосаларидан Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятини мувофиқлаштириш бўйича Республика кенгашининг «Маҳаллаларда ва оилаларда ижтимоий-маънавий муҳитни ўрганиш ҳамда аниқланган муаммо-ларни ҳал этиш борасида жамоатчилик назоратини амалга ошириш концепцияси»ни, «Ҳудудда жиноятчиликнинг олдини олиш, уларни содир этилиши сабаблари ва шарт-шароитларини муҳокама қилишни ташкил этиш тўғрисида»ги Низомни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятини мувофиқлаштириш бўйича Республика кенгашининг 2019 йил 24 сентябрдаги 02-02/649-сон маълумотномаси). Натижада, Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари фаолиятининг самарадорлигини ошириш, маҳалла институтини аҳолига энг яқин ва халқчил тузилмага айлантириш, фуқаролар йиғинларининг муштарак манфаатларини ифода этадиган уюшмага бирлашиш ҳуқуқларини рўёбга чиқариш ҳамда давлат органлари ва фуқаролик жамияти институтлари билан ўзаро ҳамкорлигини янада ривожлантиришда илмий назарий манба сифатида хизмат қилган;
жамоатчилик фикрининг горизонтал ва вертикал йўналишлар бўйича ривожланиш контурлари ижтимоий онг даражаларининг ўзаро диалектик алоқадорлик категориялари контекстида исботланганлигига оид илмий-назарий ғоялари, методологик таклиф ва тавсияларидан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмитанинг «2019 йилда диний-маърифий соҳада ёшларга оид давлат сиёсатини амалга ошириш бўйича ишлаб чиқилган чора-тадбирлар дастури» сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмитанинг 2019 йил 31 октябрдаги 6057-сон маълумотномаси). Натижада, диний-маърифий жараёнларни таҳлилий ўрганиш, жамиятда динлараро бағрикенглик ва миллатлараро тотувликни таъминлаш, аҳоли ўртасида диний муҳитни янада соғломлаштириш юзасидан ишлаб чиқилган чора-тадбирлар сценарийсини яратилишида илмий манба сифатида хизмат қилган;
жамоатчилик фикрини ташкиллаштириш, бошқариш ва назорат қилиш тизимини, структуравий-элементларини такомиллаштириш ҳамда уни ижтимоий онг шакллари билан функционал уйғунлаштиришга доир амалий таклиф ва тавсияларидан Фуқаролик жамияти шаклланишини мониторинг қилиш мустақил институтининг «Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари ривожланишини мониторинг қилиш, уларнинг жамиятдаги ўрни ва ролини кучайтириш, маҳалла институтини аҳолини манзилли ижтимоий қўллаб-қувватлаш марказига айлантиришга қаратилган фаолиятини такомил-лаштириш» бўйича қарор лойиҳасини ишлаб чиқишда, шунингдек институт томонидан 2019 йил 6-25 август ва сентябрь ойларида «Фуқаролик жамияти институтларининг фаолиятини баҳолаш» бўйича аҳоли ўртасида социологик тадқиқот ўтказишда ҳамда таҳлилий маълумотлар тайёрлашда фойдаланил-ган (Фуқаролик жамияти шаклланишини мониторинг қилиш мустақил институтининг 2019 йил 15 октябрдаги 01-830-сон маълумотномаси). Натижада, фуқаролик жамияти институтлари фаолиятини ривожлантириш ва такомиллаштиришга хизмат қилган;
жамоатчилик фикрини шакллантирувчи мотивлар ва ҳаракатлантирув-чи механизмлар тизимини ворисийлик тамойили асосида кўрсатувчи фалсафий хулосалардан, таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон ёшлар иттифоқи Марказий Кенгаши томонидан амалга оширилган – «Ёшлар ва қонун» номли ҳуқуқий танлов концепциясини ҳамда «Ёшлар – келажак бунёдкори» шиори остида «Уюшмаган ёшлар билан ишлаш тизим самарадорлигини ошириш: муаммо ва истиқболлари» комплекс чора-тадбирлар дастури сценарийсини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон ёшлар иттифоқи Марказий Кенгашининг 2019 йил 7 октябрдаги 04-13/4582-сон маълумотномаси). Натижада, Республика ҳудудида умумий жиноятчилик 13720 тага, жумладан, ёшлар (18-30) жиноятчилигини 12,9%га, вояга етмаганлар жиноятчилигини 16,1%га камайтиришга хизмат қилган;
ижтимоий онг шакллари таъсирида жамоатчилик фикри трансформацияси узлуксизлигини таъминлаш вазифалари ва рационал усулларига доир амалий таклиф ва тавсияларидан Республика Маънавият ва маърифат марказининг «Маънавий-маърифий ишлар концепцияси» сценарийсини; «Маърифат тарғиботчилари жамияти» фаолияти ҳамда «Маънавият тарғиботчиси» таълим муассасаси фаолиятини қўллаб-қувватлашга қаратилган Вазирлар Маҳкамаси қарори лойиҳасини; «Ҳудудлардаги маънавий-маърифий муҳит харитаси»ни; Ўзбекистоннинг халқаро майдондаги ижобий имиджини мустаҳкамлашга қаратилган концепция сценарийсини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Республика Маънавият ва маърифат марказининг 2019 йил 3 октябрдаги 03/09-1331-19-сон маълумотномаси). Бу эса, марказ томонидан олиб борилаётган тарғибот-ташвиқот ишларида жамоатчилик фикрини шакллантириш, фуқароларнинг давлатимизда олиб борилаётган кенг қамровли ислоҳотларга нисбатан дунёқарашини ривожлантиришда, уларнинг мафкуравий иммунитети, интеллектуал салоҳиятини ошириш амалиётида илмий-назарий манба сифатида хизмат қилган.