Камилов Хабибилла Хамидовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Куйдирмасдан олинадиган ишқорли боғловчилар асосидаги серғовак композицияларнинг экспериментал-назарий асослари», 05.09.05 – Қурилиш материаллари ва буюмлари (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.4.DSc/T332.
Илмий маслаҳатчи: Тўлаганов Абдукабил Абдунабиевич, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент архитектура-қурилиш институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент архитектура-қурилиш институти, DSc.26/30.12.2019.Т.11.01.
Расмий оппонентлар: Ходжаев Саидаглам Аглоевич, техника фанлари доктори, профессор; Талипов Нигматулла Хамидович, техника фанлари доктори, катта илмий ходим; Цой Владимир Михайлович, техника фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: «O’zog’irsanoatloyiha» АЖ.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: маҳаллий саноат ва қишлоқ хўжалиги чиқиндиларидан фойдаланиб, куйдирмасдан олинадиган ишқорли боғловчилар (КОИБ) асосидаги серғовак композицияларни яратишнинг экспериментал ва назарий асосларини ривожлантиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
боғловчиларнинг структура ва хоссаларини белгиловчи омилларга асосланиб, фрактал геометрияни ҳисобга олган ҳолда, минерал ва органик қўшимчали КОИБ олиш ва структурасини ҳосил бўлиш жараёнларининг назарий ва экспериментал асослари ривожлантирилган;
КОИБ тоши мустаҳкамлиги ва фрактал ўлчам орасидаги боғлиқлик қарама-қарши эканлиги аниқланган;
КОИБдаги «матрица-кўпик ҳосил қилувчи» модел тизими орқали кўпик ҳосил қилувчиларнинг ишқорли муҳитда ғовак ҳосил қилиш қобилияти ва матрицанинг контракцион ва капилляр ғоваклигининг камайиши назарий-экспериментал тарзда аниқланган;
кўпик массасини ҳосил қилиш учун матрицани ташкил этувчилари ва тўлдиргичларнинг тури ва миқдори, аралаштириш вақтига нисбатан ғоваклар орасидаги деворнинг капилляр ва гелли ғоваклигига боғлиқлиги аниқланган;
“целлюлоза таркибли тўлдиргич – КОИБ” тизимида адгезион-адсорбцион жараёнлар натижасида зич контакт зона шаклланиши механизми аниқланган;
КОИБ асосидаги материалнинг мустаҳкамлиги ишқорий компонент миқдори, боғловчи тошининг ҳажми, композициянинг ғоваклиги ва ғоваклар орасидаги девор қалинлигига боғлиқлиги асосланган;
кўпикбетонларда ғоваклар миқдори, уларни диаметри ўлчамининг ўртача миқдори, материалдаги ғоваклар орасидаги девор қалинлигини аниқлашга асосланган КОИБ асосида белгиланган зичликдаги серғовак структурали кўпикбетонларни олиш имконини берадиган фрактал ўлчамни аниқлаш боғлиқлиги ва модели таклиф этилган;
алюмосиликат ва ишқорий компонент миқдори ва кўпик ҳажми сарфини аниқлаш боғлиқлигини ҳисобга олган ҳолда КОИБ асосидаги кўпикбетон таркибини лойиҳалаш усули таклиф этилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Куйдирмасдан олинадиган ишқорли боғловчилар асосидаги серғовак композицияларнинг экспериментал-назарий асослари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
КОИБ ва қишлоқ хўжалигининг целлюлоза таркибли чиқиндилари асосидаги арболит таркиби «Зухайл» хусусий корхонасида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қурилиш вазирлигининг 2020 йил 12 июндаги 4670/08-07-сон маълумотномаси). Натижада саноат ва қишлоқ хўжалиги чиқиндилари асосида ўртача зичлиги 350 кг/м3 бўлган иссиқлик изоляция материали ишлаб чиқариш имконияти яратилган;
ишлаб чиқилган КОИБнинг таркиблари «Иморат-АДА» НПКЧРда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қурилиш вазирлигининг 2020 йил 12 июндаги 4670/08-07-сон маълумотномаси). Натижада активлиги 600 бўлган куйдирмасдан олинадиган ишқорли боғловчи ишлаб чиқаришга эришилган;
кўпикбетон ва кўпик арболит таркиблари ва технологияси «Алина-Инвест» МЧЖ ҚКда жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қурилиш вазирлигининг 2020 йил 12 июндаги 4670/08-07-сон маълумотномаси). Натижада ўртача зичлиги 350 до 750 кг/м3 ва сиқилишдаги мустаҳкамлиги 0,5 до 4,7 МПа бўлган кўпикбетон ва кўпик арболит ишлаб чиқаришга эришилган;
механик усулда фаоллаштирилган ишқорли боғловчи асосида кўпикбетонни синов партияси «Бекободцемент» АЖда ишлаб чиқарилган (Ўзбекистон Республикаси Қурилиш вазирлигининг 2020 йил 12 июндаги 4670/08-07-сон маълумотномаси). Натижада, амалдаги стандарт талабларига жавоб берувчи маҳсулот олиш имконини берган;
боғловчи таркиби, ишқорий боғловчи ишлаб чиқариш усулига Ўзбекистон Республикаи Интеллектуал мулк агентлигининг ихтиро патентлари олинган (IAP 04945 UZ, IAP 05647 UZ). Натижада юқори мустаҳкамлик кўрсаткичларига эга минерал боғловчи олиш имконини берган.