Абдуллаев Икрам Искандаровичнинг

докторлик диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

    I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Термитлар популяцияларининг экологияси ва уларнинг табиий ҳамда урбанлашган экотизимлардаги аҳамияти», 03.00.06 – зоология (биология фанлари).

Талабгорнинг илмий ва илмий-педагогик фаолият олиб боришга лаёқати бўйича тест синовидан ўтгани ҳақида маълумот: /биология фанлари номзоди/.

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: 30.09.2014/B2014.5.B.91.

Илмий маслаҳатчи: Хамраев Аловиддин Шамсиддинович, биология фанлари доктори, профессор.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Урганч давлат университети.

ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўсимлик ва ҳайвонот олами генофонди институти, Ўзбекистон Миллий университети, Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, 14.07.2016.В.15.01.

Расмий оппенентлар: Сулаймонов Ботиржон Абдушукирович, биология фанлари доктори, профессор; Ахмедов Мадаминбек Хатамович, биология фанлари доктори, профессор; Дадаев Сайдулла,биология фанлари доктори, профессор.

Етакчи ташкилот номи: Самарқанд давлат университети.

Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.

  II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистоннинг табиий ҳамда урбанлашган экотизимларидаги Anacanthotermes авлоди термитлар популяцияси экологиясини комплекс аниқлаш ва термитлар сонини назорат қилишнинг самарали биологик усулларини ишлаб чиқишдан иборат.

    III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

илк бор дунё фаунаси учун термитларда нематоданинг янги Caenorhabditis sp. тури аниқланган;

Anacanthotermes авлоди термитлари сўлак безида лактаза ферменти фаоллиги аниқланган;

илк бор термит танаси, уя камералари ва озиқасидан 24 турдаги замбуруғлар ажратиб олинган ва тур таркиби аниқланган;

марокаш чигирткасидан ажратиб олинган, термитларга қарши курашда қўлланиладиган Beauveria tenella (Del) Siem BD-85 штаммининг вирулентлиги оширилган;

илк бор кунгабоқар пояси, Beauveria tenella (Del) Siem BD-85 ва Bacillus thuringiensis штаммлари асосида термитлар миқдорини бошқариш хусусиятига эга бўлган патогенли ем-хўрак яратилган.

    IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.

Термитлар популяцияларининг экологияси ва уларнинг табиий ҳамда урбанлашган экотизимлардаги аҳамияти бўйича олинган илмий натижалар асосида:

термитларга қарши яратилган заҳарли ем-хўрак Кимёлаштириш ва ўсимликларни ҳимоя қилиш воситалари Давлат комиссиясининг «Ўзбекистон Республикаси қишлоқ хўжалигида ишлатиш учун рухсат этилган пестицидлар ва агрохимикатлар рўйхати»га киритилган (25.02. 2013 й., № 2-2/1-28);

термитларга қарши заҳарли ва патогенли ем-хўрак Республика термитларга қарши кураш маркази томонидан «Ичон-Қалъа» давлат музейи қўриқхонаси, аҳоли турар жой бинолари ва очиқ майдонларда қўлланилган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2016 йил 15 апрелдаги 02/90-542-сонли маълумотномаси). Термитлардан зарарланишни 90%, популяцияларда термитлар миқдорини 80% гача пасайишига эришилган ҳамда қанотли табақаларининг уядан кўчиб чиқиш мигарциясини кескин қисқартириш имконини берган;

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2012 йил 2 февралдаги 27-сон «Республикада термитларга қарши курашиш ишларини жадаллаштириш ва уларнинг зарарини бартараф қилиш тўғрисида»ги қарорига асосан «Термитларга қарши кураш тизимига оид тавсиялар» тайёрланиб, қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришига жорий қилинган (Қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлигининг 2016 йил 15 апрелдаги 02/90-542-сон маълумотномаси). Мазкур тавсиялар Республика ўсимликларни ҳимоя қилиш ва агрокимё маркази томонидан татбиқ қилиниб, очиқ майдонларда термитлар тарқалишининг олдини олиш ва турар жой биноларида термитлар зарарини камайтириш имконини берган;

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2012 йил 2 февралдаги 27-сон «Республикада термитларга қарши курашиш ишларини жадаллаштириш ва уларнинг зарарини бартараф қилиш тўғрисида»ги қарорига асосан бакалавриат таълим йўналишлари учун «Биозарарланиш» дарслиги чоп қилинган (ҳаммуаллифликда);

A.ahngerianus ва A. turkestanicus турларининг тарқалиши бўйича тадқиқот натижалари дунё термитлар фаунаси систематикасини такомиллаштириш мақсадида Америка табиат тарихи музейи нашриёти орқали чоп қилинган «Дунё термитлари ҳақида илмий рисола»га киритилган.