Машарипов Ойбек Абдурахимовичнинг фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «Ўрта асрларда Хоразм меъморчилиги анъаналарининг ўзига хос хусусиятлари (Қуйи Амударё минтақаси мисолида)», 18.00.01–Архитектура назарияси ва тарихи. Архитектура ёдгорликларини таъмирлаш (архитектура).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: В2018.3.PhD/A25.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент архитектура қурилиш институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Тошкент архитектура-қурилиш институти, DSс.03/30.12.2019.А.11.02.
Расмий оппонентлар: Уралов Ахтам Синдарович, архитектура фанлари доктори, профессор; Хожаниязов Гайратдин, тарих фанлари номзоди, профессор, “Ўзбекистон қаҳрамони”.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат техника университети “Саноат дизайни” кафедраси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Хоразмнинг қуйи Амударё Орол бўйи минтақасида ўрта асрларга оид карвон-йўллари негизида барпо қилинган мудофаа ва жамоат биноларининг меъморчилик анъаналари, уларнинг ўзига хос хусусиятлари ва типларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Ўрта асрларда Хоразмнинг қуйи Амударё минтақасида минора-маёқлар ва қалъа гарнизонлари уч турдаги, ов иншоотлари тўрт турдаги ҳамда карвонсаройлар бир турдаги меъморий типологияда бунёд этилган аниқланган;
Марказий Осиёнинг бошқа ҳудудларида қўрғонлар ташқи кўриниши композиция жиҳатидан кўпроқ бадиийлаштирилган бўлса, Хоразм минтақа-сида улар кўпроқ мудофаа элементларини ўзида мужассамлаштирганлиги аниқланган;
Устюртнинг шарқий чинқи бўйлаб жойлашган 24 та мудофаа ва маёқ миноралари Хоразмдан шимолга борувчи савдо ва карвон йўллари учун йўл белгиси ҳамда мудофаа иншооти сифатида хизмат қилганлиги ва уларнинг иккита хронологик даврда, яъни IХ ва ХIV асрларда фаолият олиб борганлиги аниқланган;
Орол бўйи минтақасидаги Кат ва кейинчалик Кўҳна Урганчдан транзит орқали ўтган савдо карвон йўллари шимоли-шарқий, жануби-шарқий, шимол-жануб ва жануби-ғарбий каби асосий тўртта йўналишда шакллан-ганлиги аниқланган;
Хоразмнинг қуйи Амударё минтақасида бунёд этилган 10 та минора-маёқлари, 5 та қалъа гарнизонлари, 1 та ов иншооти ва 5 та карвонсарой-ларни консервация қилиш, муҳофаза чегараларини аниқлаш бўйича график лойиҳа таклифлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўрта асрларда Хоразм меъморчилиги анъаналарининг ўзига хос хусусиятлари (қуйи Амударё минтақаси мисолида) бўйича олинган илмий натижалар асосида:
карвон йўллари негизида барпо қилинган минораларнинг функциялари, уларни консервация қилиш, таъмирлаш ва улардан фойдаланиш бўйича ишлаб чиқилган илмий тавсиялардан ИЖ-5-18 рақамли “Жаҳонга машҳур Хива минораларининг барқарорлигини таъминлаш мезонларини такомиллаштириш” мавзусидаги (2018-2019 йй.) илмий грант лойиҳасининг бажарилишида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2019 йил 19 июлдаги 2/1255-2004-сон маълумотномаси). Илмий натижанинг қўлланилиши Хоразмнинг Орол бўйи минтақаси мудофаа ва маёқ иншоотлари архитектурасинининг ўзига хос хусусиятларини очиб бериш имконини берган;
Хоразмнинг ҳозирги Қорақалпоғистон ҳудудидаги ўрта асрларга оид ёдгорликларини ҳамда карвон йўллари мудофаа ва жамоат объектларини консервация қилиш, муҳофаза чегараларини аниқлаш таклиф лойиҳалари бўйича яратилган график альбомдан амалиётда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлиги ҳузуридаги Маданий мерос департамен-тининг 2019 йил 19 июлдаги 01-01/434-сон далолатномаси). Илмий натижанинг қўлланилиши карвон йўллари бўйлаб жойлашган иншоот-ларнинг типологиясини аниқлаш ва уларнинг дастлабки кўринишларини қайта тиклаш имконини берган.