Юсупова Мохидил Абдумуталибовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Марказий Фарғонадаги қумли даҳаларнинг агроэкомелиоратив ҳолати ва унинг антропоген таъсиридаги ўзгариши», 03.00.13 – Тупроқшунослик (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.1.PhD/B282. 
Илмий раҳбар: Исақов Валижон Юнусович, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.03/30.12.2019.B.05.03.
Расмий оппонентлар: Жаббаров Зафаржон Абдукаримович, биология фанлари доктори, доцент; Парпиев Ғофуржон Тохирович, қишлоқ хўжалик фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети Андижон филиали.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади: Марказий Фарғонада турли даврларда ўзлаштирилган қум ва қумли тупроқларнинг генезиси, хосса-хусусиятлари, агроэкологик-мелиоратив ҳолатида антропоген омил таъсирида юз берган ўзгаришларни аниқлаш ҳамда унумдорлигини ошириш йўлларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қум даҳаларининг морфогенези, экомелиоратив ҳолати, табиий ва инсон омилининг кенг қамровли таъсирида қумли тупроқлар шаклланишининг механизми аниқланган;
антропоген омил таъсирида Марказий Фарғонанинг қум даҳаларида тарқалган қум, қумли чўл ва суғориладиган қумли чўл тупроқларнинг химизми, механик, умумфизик, физик-кимёвий ва агрокимёвий хоссаларининг ўзгариши суғориш сувлари таркибидаги чўкинди лойқаларга боғлиқлиги очиб берилган;
Катта Фарғона каналининг лойқа сувлари билан ўзлаштирилган ҳудудлардаги қумли тупроқлар 15–30 йиллар давомида қумлоқ, енгил қумоқ тоифасига ўтганлиги, Катта Андижон каналининг таъсири минтақасида эса қумлар механик таркибига кўра жуда кучсиз ўзгарганлиги аниқланган;
қумли тупроқларда етиштириладиган ғўза экини учун минерал ўғитларнинг меъёрлари аниқланган: азотнинг энг мўътадил меъёри 150 (100) кг/га, фосфор – 120 ва калий – 80 кг/га, бу меъёрларда азотнинг фосфор ва калийга нисбати 1:0,8(1,2):0,6(0,8) эканлиги аниқланган;
коллектор-зовурлар, суғориш шаҳобчалари тозаланганда чиқариб ташланган чўкинди – рашалар оғир қумоқлиги исботланган, тупроққа солиш меъёрлари, озуқа элементлар динамикаси ҳамда суғориладиган қумли тупроқлардан самарали фойдаланиш унумдорлигини сақлаш, тиклаш ва оширишга доир илмий асосланган тавсия ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Марказий Фарғона қумли даҳаларининг агроэкологик-мелиоратив ҳолати ва унинг антропоген таъсиридаги ўзгариши бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ерга солинадиган таркиби аниқланган 450–500 тонна раша (ариқ лойқаси) «Saidamirxon fayzli» фермер хўжалигида чигит экишдан олдин 26 гектар ер майдонига жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 15 ноябрдаги 02/027-3702-сон маълумотномаси). Натижада раша солинмаган ерга нисбатан 8,5 ц/га ортиқ ҳосил олиш ва иқтисодий самарадорликни ошириш имконини берган;
қумли тупроқларга раша солиш тадбири «Saidamirxon fayzli» фермер хўжалигининг 
20 гектар такрорий экин ер майдонида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 15 ноябрдаги 02/027-3702-сон маълумотномаси). Натижада ҳайдалма қумли қатлам таркибида гумус ва NPK миқдорини ва қумли тупроқларнинг унумдорлигини ошириш ҳамда улардан оқилона фойдаланиш имконини берган;
суғориш давомийлигига боғлиқ равишда ҳаракатчан фосфор, алмашинувчи калий миқдорини лойқа билан тупроққа келиб ётиш динамикаси ва қумли тупроқларга канал лойқаси солиш меъёрлари «Saidamirxon fayzli» фермер хўжалигида амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 15 ноябрдаги 02/027-3702-сон маълумотномаси). Натижада тупроқдаги фосфор ва калий миқдори энг кам таъминланган гуруҳдан кам таъминланган гуруҳга ўтиш имконини берган.