Абдуллаева Мохира Захиджановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Кибермакон ва ислом билан боғлиқ диний-маънавий жараёнлар”, 07.00.04–Диншунослик.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.1. PhD/Tar287.
Илмий раҳбар: Мунавваров Зоҳидулло Иномходжаевич, сиёсий фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон халқаро ислом академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон халқаро ислом академияси, DSc.35/30.12.2019.Isl/Tar/F.57.01.
Расмий оппонентлар: Бабаджанов Бахтиёр Мираимович, сиёсий фанлар доктори, профессор, Каххарова Матлюба Манофовна, фалсафа фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ислом дини билан боғлиқ кибермакондаги диний-маънавий жараёнларни ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
Диний жараёнларнинг кибермакондаги ривожланиши тенденцияларини тизимли ўрганиш орқали динийлик тамойилларининг конвергенцияси хусусиятлари илмий асосланди;
Тобора ахборотлашиб бораётган ижтимоий ҳаёт шароитида “киберфатво” тушунчасининг пайдо бўлиши мантиқий эканлиги ҳамда унинг аҳамияти мунтазам ошиб боришининг муқаррарлиги исботланди;
“Онлайн ислом” билан боғлиқ жараёнларнинг таҳлили асосида жиҳод ва терроризм феноменларининг “Web технологияси”га трансформацияси моҳиятини ғаразли мақсадларга йўналтирилган деструктив ҳаракатлар ташкил этаётгани исботланди;
Ислом динига оид “uz” домени веб-сайтлари ва ўзбек тилидаги мобил иловалар контентини таҳлилий тизимлаштириш асосида ўзбек тилида мулоқот қилувчи аҳоли орасида намоз ва ижтимоий-маънавий масалаларни соғлом идрок этишда уларнинг таъсирчан маърифий куч сифатидаги аҳамияти очиб берилди;
Онлайн муҳитнинг ёшлар тарбиясига салбий таъсирининг олдини олиш ва “кибергигиена” маданиятини шакллантириш ва ривожлантириш бўйича илмий-амалий тавсиялар ишлаб чиқилди. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Кибермакон ва ислом билан боғлиқ диний-маънавий жараёнлар таҳлили бўйича олинган натижалар асосида:
Диний амалиётнинг кибермаконда намоён бўлишига оид назарий методологик асосларидан олинган хулосалардан “Ўзбекистон-Германия” дўстлик жамиятининг “Медиа ва ахборот саводхонлиги” семинар-тренингида кўргазмали маъруза сифатида фойдаланилган (“Ўзбекистон-Германия” дўстлик жамиятининг 2019 йилнинг 23 июлидаги ОД-39 рақамли далолатномаси, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитасининг 2019 йил 16 августдаги № 03-08-1431-сон хати). Маъруза натижасида ОАВ ходимлари ҳамда халқаро муносабатлар бўйича таҳсил олаётган талабаларда кибермаконда диний тафаккур билан боғлиқ ҳолда кечаётан жараёнларнинг миллатлараро муносабатларга кўрсатаётган таъсири ҳақидаги билимларни бойитган;
Ахборотлашган жамиятда “киберфатво”ларнинг ўрни ҳамда “Кибержиҳод”: интернетда терроризмнинг намоён бўлиш шакллари асосида келтирилган натижа ва тавсияларидан Европада хавфсизлик ва ҳамкорлик ташкилотининг Ўзбекистондаги Лойиҳалари координатори томонидан ташкил этилган “ТОКТЭР – терроризмга олиб келувчи тажовузкор экстремизм ва радикализмга қарши курашда оммавий ахборот воситаларининг роли” мавзуида журналистлар учун ўтказилган ўқув курсида ҳамда Б.Алимов, Н.Тошпўлатова, М.Абдуллаева ва С.Арифхановалар томонидан тайёрланган “Оммавий ахборот воситаларида зўравон  экстремизм, радикализм ва терроризм масалаларининг ёритилиши: назария ва амалиёт” ўқув-амалий қўлланмада фойдаланилган (ЕХҲТнинг Ўзбекистондаги Лойиҳалари координаторининг 2019 йил 15 августдаги № 347/19-сон далолатномаси). Натижада, соҳа ходимлари ҳамда журналистлар кибермакон тушунчаси, ундаги илк диний амалиётлар тарихи, ҳамда ислом билан боғлик маънавий-диний жараёнлар яқиндан таништирлган, олинган хулосалар уларни кибермакондан оқилона фойдаланиш маданиятини, исломий жараёнларда ишончли манбаларга таяниш кўникмаларини, диний амалиётларга нисбатан танқидий тафаккурни шакиллантиришга хизмат қилган.
Ёшлар тарбиясига онлайн мулоқотнинг таъсири ва уларда кибермакондаги диний жараёнларга танқидий муносабатни шакллантириш борасида келтирилган илмий асосланган таклиф ва тавсиялари Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигининг 2019 йил 29 августдаги № 27-8/6062-сон хати). Бу таклиф ва тавсиялар тизимдаги ташкилот, идора ва муассасаларда хизмат қилаётган ёшлар ҳамда ахборот коммуникация технологиялари бўйича таҳсил олаётган талабаларда кибермаконда диний тафаккур билан боғлиқ ҳолда кечаётан жараёнларнинг ёшлар онгига кўрсатаётган таъсири, “кибергигиена” маданиятини шакллантириш ҳамда таҳдидлардан ҳимояланиш йўллари ҳақидаги билимларини бойитган;
Тадқиқот ишининг диний мавзуларга оид адабиётлар, интернет ва оммавий ахборот воситалари материалларини чуқур таҳлил қилиш, диний-ижтимоий муҳитни барқарорлигига салбий таъсир кўрсатувчи омилларни барвақт аниқлаш ва бартараф этиш юзасидан ишлаб чиқилган назарий хулоса ва тавсияларидан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита таркибида фаолият олиб бораётган Диний-ижтимоий жараёнларни ўрганиш ахборот таҳлил-маркази фаолиятида ҳамда диссертация иши доирасида “Кибермаконда дин тарихининг шаклланиш босқичлари”, “Рақамли технологиялар орқали бутун дунёда хусусан, Ўзбекистонда виртуал маконнинг  ижтимоий-маънавий ҳаётга салбий таъсири ва унинг олдини олиш йўллари”, “Кибермаконда юз бераётган диний жараёнларни “мулоқот”, “маълумот”, “таълим”, “тажриба”, “амалиёт” усулларида ўрганиш”, “Кибермакон ва ислом” мавзуларида ёзилган маъруза матнлари Ўзбекистон халқаро ислом академияси ҳузуридаги малака ошириш маркази ва унинг минтақавий филиалларида имом-хатиблар ва отинойилар учун ташкил этилган малака ошириш курслари ўқув дастурларини ишлаб чиқишда кенг фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмитанинг 2019 йил 18 октябрдаги 5745-сон далолатнома). Натижада маърузаларда келтирилган илмий асосланган материаллар вилоят ва туманлар отинойиларида  кибермаконда диннинг фаоллашуви, ахборотни қабул қилиш маданияти ҳамда ҳамда таҳдидлардан ҳимояланиш йўллари ҳақидаги билимлари бойитилди.
Ҳозирги таҳликали замонда интернет тармоғи орқали тарқатилаётган диний мазмундаги ёлғон маълумотлар, вайронкор ғоялар, одоб-ахлоқни емирувчи иллатларга қарши маърифий ислом тамойиллари асосида ахборотни қабул қилиш маданияти борасидаги материалларидан “Ўзбекистон 24” радиоканалининг “Радиофейс” дастурида жонли эфир кўринишида фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекситон 24” телерадиоканали давлат унитар корхонасининг 2019 йил 20 сентябрдаги 03-09-1050-сон маълумотномаси). Натижада кенг жамоатчиликка кибермакондаги маълумотлардан фойдаланиш бўйича тавсиялар етказилган ҳамда радиоэшиттириш мазмунининг назарий савияси ортишига эришилган.