Mirzaaliev Iqboljon Mirzakarimovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Qadimgi turkiy maqollar semantikasi va stilistikasi («Devonu lug‘ati-t-turk» MATERIALI misolida)”, 10.00.05–Osiyo va Afrika xalqlari tili va adabiyoti (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2019.2.PhD/Fil832.
Ilmiy rahbar: Sodiqov Qosimjon Pozilovich, filologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti, DSc.03/30.12.2019.Fil/Tar.21.01.
Rasmiy opponentlar: Dadaboev Hamidulla Aripovich, filologiya fanlari doktori, professor; Rahmonov Nasimxon Asqarovich, filologiya fanlari doktori, professor.
Etakchi tashkilot: Farg‘ona davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy va nazariy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: Mahmud Koshg‘ariy «Devonu lug‘ati-t-turk» asarida keltirilgan qadimgi turkiy maqollarning semantik va stilistik xususiyatlarini ilmiy tadqiq etish, ularning janr va badiiy uslub takomili hamda turkiy adabiyot tarixida tutgan o‘rnini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
Mahmud Koshg‘ariyning «Devonu lug‘ati-t-turk»ida keltirilgan qadimgi turkiy maqollar semantik-stilistik jihatdan o‘ziga xosligi hamda asarda keltirilgan maqollarning janr tipologiyasi, tarixiy takomilidagi ahamiyati dalillangan;
asarda keltirilgan maqollarning qadimgi xalq og‘zaki ijodi va poetik tafakkur tarixidagi o‘rni dalillangan hamda qadimgi maqollar uslubi turkiy badiiy uslubining tarixiy takomilidagi alohida o‘rni borligi isbotlangan;
maqollardagi variantlilik masalasi, uning matn uslubiga ta’siri, qadimgi maqollarning hozirgi o‘zbek xalq maqollari bilan munosabati masalasi hamda maqollarning sintaktik qurilishi va uning matn uslubi bilan mutanosibligi, o‘zaro bog‘liqligi asoslangan;
qadimgi turkiy maqollarning lingvo-poetik xususiyatlari, ularda ishlatilgan badiiy san’atlarning maqollar uslubiga ta’siri dalillangan;
asarda keltirilgan maqollarning mavzu ko‘lami belgilanib, ularning qadimgi turkiy xalqlarning turmush tarzi, ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy-madaniy hayotini aks ettirishdagi muhim manbalar ekanligi asoslangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
«Devonu lug‘ati-t-turk» asarida keltirilgan qadimgi turkiy maqollar semantikasi va stilistikasi tahlilidan olingan natijalar asosida:
qadimgi turkiy maqollarning til bilan bog‘liq jihatlaridan olingan natijalardan O‘zbekiston jurnalistlari ijodiy uyushmasi tomonidan tashkil etilgan davlat tili masalasidagi «Teleradio boshlovchilik mahorati mezonlari, bu borada yuzaga kelgan muammolar va ularning echimlari» mavzuidagi seminar-trening tavsiyalarida foydalanilgan (O‘zbekiston jurnalistlari ijodiy uyushmasining 2019 yil 22 noyabrdagi 15/459-son ma’lumotnomasi). Jumladan, dissertatsiyadagi qadimgi turkiy maqollarning bugun ham faol qo‘llanishi jurnalistlar nutqining ta’sirchanligini oshirishga xizmat qilgan;
qadimgi turkiy maqollarning tuzilishi va ularda qo‘llangan badiiy san’atlardan olingan ilmiy natijalardan PQ-3271 hamda VM-891 qarorlarida belgilangan vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida Alisher Navoiy nomidagi Davlat adabiyot muzeyida yangidan tashkil etilayotgan «Qadimgi yozma yodgorliklar» hamda «Xalq og‘zaki ijodiyoti» nomli ekspozisiya taqdimotida foydalanilgan (O‘zR FAning 2020 yil 12 fevraldagi 3/1255-443-son ma’lumotnomasi). Ekspozisiyada ilmiy natijaning qo‘llanishi «Devonu lug‘ati-t-turk»ni o‘rganishda, o‘zbek xalq og‘zaki ijodi namunalari bo‘lgan maqollarni tadqiq etishda, ushbu merosni ommalashtirish hamda Navoiy nomidagi Davlat adabiyot muzeyi elektron katalogini tayyorlashda muhim manba bo‘lib xizmat qilgan;
qadimgi turkiy maqollarning xalq badiiy tafakkurida tutgan o‘rnidan olingan natijalar «Munosabat», «Tilga e’tibor – elga e’tibor», «Assalom, O‘zbekiston!» turkum ko‘rsatuvlarini tayyorlashda foydalanilgan (O‘zMTRK «O‘zbekiston teleradiokanali» DUKning 2019 yil 28 avgustdagi 01-02-1763-son ma’lumotnomasi). Jumladan, dissertatsiyadagi qadimgi turkiy maqollar-ning o‘zbek xalqi turmush tarzidagi o‘rni, uning xalq tafakkuri bilan bog‘liq jihatlari ko‘rsatuvlarda ilgari surilgan qarashlarning ilmiyligini ta’minlashga xizmat qilgan.