Очилов Салохиддин Қулмуратовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қашқадарё воҳаси суғориладиган тупроқларининг кимёвий хоссалари, гумусли ҳолати ва унумдорлигини ошириш йўллари», 03.00.13–Тупроқшунослик (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.4.PhD/В260.
Илмий раҳбар: Тошқўзиев Маруф Мансурович, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.29.12.2018.B.05.03.
Расмий оппонентлар: Жаббаров Зафаржон Абдукаримович, биология фанлари доктори, доцент; Холдаров Давронбек Мадаминович, биология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Қашқадарё воҳаси бўз минтақа асосий суғориладиган тупроқларининг кимёвий таркиби, физик-кимёвий хоссалари, гумусли ҳолатини аниқлаш ҳамда тупроқ унумдорлигини тиклаш, ошириш, органик моддага бойитишга йўналтирилган илмий-амалий ечимларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳудуднинг асосий суғориладиган тупроқларини морфологик, морфогенетик хусусиятлари, кимёвий хоссалари ҳамда улардаги гумус, озиқа моддалари ва карбонатлар миқдорини суғориш таъсирида ўзгариши аниқланган;
суғориладиган тупроқларда гумус миқдори билан азот орасидаги ҳамда гумус билан асосий экинлар ҳосилдорлиги орасидаги коррелятив боғлиқлик аниқланган;
тупроқлар биологик фаоллиги асосий кўрсаткичларининг механик таркиб, гумус ва озиқа моддалари миқдори, шўрланганлик ҳамда суғориш давомийлиги билан боғлиқлиги очиб берилган;
асосий, такрорий ва оралиқ (тўқсонбости) экинларини етиштириш тизимининг тупроқда органик модда тўпланиши ва унумдорлигига таъсири аниқланган;
бўз тупроқлар минтақаси суғориладиган ўтлоқи-бўз тупроқларини органик моддага бойитиш, унумдорлигини ва экинлар ҳосилдорлигини ошириш агротехнологиясини илмий-амалий ечимлари ишлаб чиқилиб, иқтисодий самарадорлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қашқадарё воҳаси суғориладиган тупроқларининг кимёвий хоссалари, гумусли ҳолати ва унумдорлигини ошириш йўллари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ҳудудда кенг тарқалган суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқлар шароитида Қашқадарё вилояти Яккабоғ тумани “Хусниддин Жўра бобо набираси” фермер хўжалиги ерларининг 1:5000 масштабли гумус, ҳаракатчан фосфор ва калий элементлари билан таъминланганлик картограммалари фермер хўжаликларнинг 50 гектар майдонида амалиётга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 18 октябрдаги 02/027-3114-сон маълумотномаси). Натижада ушбу картографик маълумотлар қишлоқ хўжалик экинларини тўғри жойлаштириш, агротехнологик тадбирларни ишлаб чиқиш, минерал ва органик ўғитлардан тўғри фойдаланишда илмий асос сифатида хизмат қилган;
тупроқ унумдорлигини сақлаш, ошириш ва уни органик моддага бойитиш агротехнологияси Яккабоғ туманидаги суғориладиган бўз-ўтлоқи тупроқлари шароитида мослаштирилган ва 5 та фермер хўжаликларининг 182 гектар ер майдонида амалиётга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 18 октябрдаги 02/027-3114-сон маълумотномаси). Натижада тупроқларнинг органик моддага бойиши, озиқа режимининг яхшиланиши ҳисобига пахтадан 2,2–4,0 ц/га; кузги буғдойдан 10,8–12,5 ц/га; маккажўхоридан 14,0–20,0 ц/га, мошдан 1,0–1,6 ц/га қўшимча ҳосил олиш имконини берган;
минерал ўғитлар меъёрини 15–20% камайтириб, асосий, такрорий ва оралиқ (сидерат) экинлари етиштириш агротадбири Яккабоғ тумани “Хусниддин Жўра бобо набираси” фермер хўжалигининг 50 гектар майдонида амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 18 октябрдаги 02/027-3114-сон маълумотномаси). Натижада тупроқда гумус миқдори 0,135–0,325%, фосфор 24,0–105,8 мг/кг га, калий 202,1–381,2 мг/кг га ортишига ҳамда пахтадан 1,2–5,0 ц/га, кузги буғдойдан 6,1–12,4 ц/га, маккажўхоридан 9,2–24,8 ц/га қўшимча ҳосил олиш имконини берган.