Sayt test rejimida ishlamoqda

Сайдахмедов Элёрбек Эгамберди ўғлининг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Маҳаллий хомашёдан фойдаланиб модификацияланган нефть битумларини олишнинг илмий-технологик асосларини ишлаб чиқиш», 02.00.11–Коллоид ва мембрана кимёси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.4.DSc/T319.
Илмий маслаҳатчи: Хамидов Босит Набиевич, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Умумий ва ноорганик кимё институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Умумий ва ноорганик кимё институти, Тошкент кимё-технология институти, DSc.27.06.2017.K/T.35.01.
Расмий оппонентлар: Юнусов Мирахмад Пулатович, техника фанлари доктори, профессор; Гуро Виталий Павлович, кимё фанлари доктори, профессор; Мухамедов Кобилжон Гафурович, кимё фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: нефть дисперс тизимлари назарияси қоидаларини ҳисобга олган ҳолда модификацияланган нефть битумларини ишлаб чиқаришнинг илмий-технологик асосларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
нефть дисперсион тизимларининг тамойиллари нуқтаи назаридан битум ишлаб чиқариш хомашёсини тайёрлаш, турли мақсадли товар нефть битумларни модификациялашнинг ўзига хос хусусиятлари ўрганилган, маҳаллий хомашё асосида оксидлаш хомашёга фаоллаштирувчи қўшимчалар ва нефть битумлари учун модификаторларнинг танланиши асосланган;
республикада илк бор техник олтингугуртни оксидланиш хомашёсига қўшиб, нефть битумларини олиш технологияси таклиф қилинган ва 1% гача бўлган миқдорда олтингугуртнинг қўшилиши термо-оксидланиш қариш жараёнларига нисбатан барқарорлиги юқори бўлган оксидланган битумнинг олиниши, хомашёнинг оксидланиш вақти 2 соатга ёки 20% камайиши аниқланган;
оксидланиш хомашёга сланец смоласи дистиллаш қолдиғини 3% гача ва олтингугурт 1% гача қўшилганда юмшалиш ҳарорати тенг бўлган оксидланган битумларни олиш жараёнини оксидлаш ҳарорати кўшимча қўшилмаган гудроннинг оксидланиш ҳароратига нисбатан 3-5оС пасайиши, шуниндек юқори термооксидланиш хоссали битумлар олиниши аниқланган;
сланец смоласи қолдиқларини оксидланиш хомашёсига 3% гача миқдорда қўшиш имкони кўрсатилган, бунда юмшалиш ҳарорати тенг қийматга эга бўлган оксидланган битумларни олиш жараёнининг оксидлаш вақти 10 соатдан 8 соатга камайиши ва оксидланган битумни термооксидланиш қариш жараёнларига юқори барқарорлиги, чузилувчанлик ва мўртлик ҳароратларининг яхшиланиши аниқланган;
нефть битумларини пастмолекуляр полиэтилен билан модификациялаш, уларнинг реологик хусусиятларига бевосита таъсир қилиши кўзатилган, бунда нефть битумларнинг реологик хоссалари модификаторнинг миқдорига боғлиқ қарамлик эгри чизиғининг ўзгариши деярли бир хил хусусиятга эга бўлиб, ординат ўқи бўйлаб нисбатан 5-10% юқорига сурилиши кўзатилган, бу диперсион тизимнинг фаоллашув энергиясининг ўзгариши билан боғлиқ, бўнда битумнинг пенетрация, дуктиллик ва муртлик каби сифат кўрсаткичларининг яхшиланиши аниқланган;
битумларга элементли олтингугурт ва сланец смоласи қолдиғи композицион қўшимча сифатида фойдаланганда битта компонентнинг таъсири иккинчиси эвазига кўчайиши билан боғлиқ синергетик эффект кузатилган, бунда битумга 2% миқдорда олтингугурт қўшилганда мўртлик ҳарорати -17оС дан -21оС гача, яъни 4оС камайиши, 3% сланец смоласи қолдиғи қўшилганда унинг қиймати - 22оС га тенг бўлиб, 5оС га камайиши, олтингугурт ва сланец смоласи қолдиғи кўрсатилган миқдорларда биргаликда қўшилганда мўртлик ҳарорати -25оС гача камайиши, яъни мўртлик ҳарорати қўшимча 3оС камайиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Маҳаллий хомашё ёрдамида модификацияланган нефть битумларини олишнинг илмий-технологик асосларини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
элементли олтингугуртни қўллаб, нефть битумини ишлаб чиқариш технологияси Фарғона НҚИЗда амалиётга жорий этилган (“Ўзбекнефтегаз” АЖнинг 2019 йил 15 ноябрдаги 03-18-6-253-сон маълумотномаси). Натижада ресурсларни кенгайтириш ва физик-механик хоссалари яхшиланган олтингугурт-битум боғловчиларини олиш мақсадида элементли олтингугуртдан фойдаланиш имконини берган;
пастмолекуляр полиэтилени билан модификацияланган нефть битумини олиш технологияси Фарғона НҚИЗнинг истиқболли ишланмалари рўйхатига киритилган (Фарғона НҚИЗнинг 2019 йил 22 августдаги 26/2-353-сон маълумотномаси). Натижада иссиқликка чидамлилиги, пишиқлиги, паст ҳарорати  яхшиланган полимер-битум боғловчиларини олиш имконини берган;
сланец смоласи қолдиғи ва пастмолекуляр полиэтиленлар композицион модификаторлари ёрдамида нефть битумини олиш технологияси Фарғона НҚИЗнинг истиқболли ишланмалар рўйхатига киритилган (Фарғона НҚИЗнинг 2019 йил 22 августдаги 26/2-353-сон маълумотномаси). Натижада сланец смоласи дистиллашидан ажратиб олинган ноанъанавий хомашё - ароматизацияланган қолдиқ маҳсулотини нефть битумини ишлаб чиқаришда жалб қилиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish