Таджибаева Дилоромнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «Миллий иқтисодиётда институционал ўзгаришлар самарадорлигини оширишнинг назарий асосларини такомиллаштириш (Ўзбекистон Республикаси аграр соҳаси мисолида)», 08.00.01-Иқтисодиёт назарияси (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3.DSc/Iqt96.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент молия институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.I.01.11.
Расмий оппонентлар: Ғуломов Саидаҳрор Саидаҳмедович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор, академик; Тўхлиев Нурислом, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор, Алтиев Абдурашид Султонович, иқтисодиёт фанлари доктори. 
Етакчи ташкилот номи: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Институтционал ўзгаришлар шароитида иқтисодий самарадорликни оширишга йўналтирилган илмий-назарий, амалий таклиф ва тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
самарадорлик категориясига классик, неоклассик, неоинституционал таърифларнинг моҳиятини ўрганиш асосида унинг мазмунига жамият томонидан қўйилган мақсад, фаолият ҳамда уни амалга ошириш учун ресурсларни оқилона тақсимлаш ва фойдаланиш эвазига эришилган ижобий иқтисодий ва ижтимоий натижа эканлигини ифодаловчи муаллифлик таърифи ишлаб чиқилган; 
иқтисодий самарадорликка назарий ёндашувлар эволюцияси ва концептуал асосларини тадқиқ этиш орқали унга ёндашишнинг мезонларини белгилаш асосида аграр соҳанинг ўзига хослиги акс этган концептуал жадвал ишлаб чиқилган ва расмий институтларни ташкил этиш ва ўзгартиришда уларни ҳисобга олиш зарурлиги асосланган; 
самарадорликнинг умумий жиҳатлари ва концептуал фарқлари, жумладан “мулк ҳуқуқи дастаси” ва унинг тақсимланиши ҳамда трансакцион харажатлар эканлиги, улар асосида хўжалик юритиш шакллари, иқтисодий муносабатларнинг шаклланиши ва ўзгаришини, эволюцион тараққиёт юз беришини акс эттирувчи жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий тизими модели ишлаб чиқилган; 
институционал нуқтаи-назардан самарадорликни оширишда меҳнатга нисбатан мотивациянинг алоҳида ўрин тутиши ва уни “мулк ҳуқуқи дастаси”нинг тақсимланиши орқали амалга оширилиши, жумладан, даромад, иш ҳақи ва ижтимоий тўловда акс этиши асосланган ҳамда соҳа хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда ижтимоий тўловни 2 баравар пасайтириш зарурлиги бўйича таклиф берилган; 
рента муносабатларини корреляцион-регрессион таҳлил қилиш асосида ўрганилганда бонитет балл эвазига олинаётган ҳосилнинг пасайиб бораётганлиги аниқланган ва ер рентасини тақсимлаш механизмини ягона ер солиғи ставкалари ва харид нархлари орқали такомиллаштириш таклиф этилган; 
 микродаражада, институционал ўзгаришларни амалга ошириш жараёнида шаклланган, аграр соҳадаги хўжалик юритувчи субъектларнинг асосий муаммолари аниқланган, шунингдек чорва озуқа базасини мустаҳкамлаш ва давлат шартномаси асосида тайёрланадиган махсулотлар нархининг бозор ҳамда тармоққа инвестиция жалб этиш талабига мослигини таъминлаш даражасида бўлиши зарурлиги борасидаги таклифлар ишлаб чиқилган;
аграр соҳада асосий капитални янгилашга йўналтирилган инвестициялар барқарор иқтисодий ўсишни таъминлаш учун зарур бўлган даражадан 8-10 марта камлиги ва инвестиция киритиш эвазига олинган маҳсулот хиссаси эса ўртача иқтисодиётдаги даражадан 3 марта кўплигини ҳисобга олиб, аграр соҳадаги сертификатлаш, стандартлаштириш тизимларини мукаммаллаштириш, кластер ишлаб чиқариш тизимини ва агробизнесни ривожлантириш, сувни тежовчи технологияларни кенг жорий этиш каби муаммоларни ҳал этишга йўналтирилган лойиҳаларни қўллаб-қувватлаш бўйича тавсиялар ишлаб чиқилган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Миллий иқтисодиётда институционал ўзгаришлар самарадорлигини оширишнинг назарий асосларини такомиллаштириш  бўйича олинган илмий натижалар асосида:
самарадорлик категориясига классик, неоклассик, неоинституционал таърифларнинг моҳиятини ўрганиш асосида унинг мазмунига жамият томонидан қўйилган мақсад, фаолият ҳамда уни амалга ошириш учун ресурсларни оқилона тақсимлаш ва фойдаланиш эвазига эришилган ижобий иқтисодий ва ижтимоий натижа эканлиги нуқтаи назаридан қараш зарурлиги билан боғлиқ таклиф Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва саноат ва вазирлигида мамлакатимиз ривожланишининг стратегик мақсадларини амалга ошириш жараёнини таҳлил қилишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва саноат вазирлигининг 2019 йил 1 ноябрдаги 5-1/20-60-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий қилиниши трансакцион харажатларни ҳисобга олган ҳолда реал самарадорликни аниқлашга, жамиятнинг пировард мақсадини қандай даражада амалга оширилаётганини баҳолашга хизмат қилган;
иқтисодий самарадорликка назарий ёндашувлар эволюцияси ва концептуал асосларини тадқиқ этиш орқали унга ёндашишнинг мезонларини белгилаш асосида аграр соҳанинг ўзига хослигини акс эттирувчи ишлаб чиқилган концептуал жадвал, расмий институтларни ташкил этиш ҳамда ўзгартиришда бу хусусиятларни ҳисобга олиш зарурлиги бўйича берилган таклифлар Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва саноат вазирлигида 2018 йил якунларини ва мамлакатда институционал ўзгаришларни қиёсий таҳлил қилишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва саноат вазирлигининг 2019 йил 1 ноябрдаги 5-1/20-60-сон маълумотномаси). Мазкур таклиф ёрдамида институционал ўзгаришларни амалга оширишда иқтисодиёт ва унинг тармоқлари, жумладан аграр соҳадаги расмий институтларни такомиллаштиришга имкон яратилган; 
самарадорликнинг умумий жиҳатлари ва концептуал фарқлари, жумладан “мулк ҳуқуқи дастаси” ва унинг тақсимланиши ҳамда трансакцион харажатлар эканлиги, улар асосида хўжалик юритиш шакллари, иқтисодий муносабатларнинг шаклланиши ва ўзгаришини, эволюцион тараққиёт юз беришини акс эттирувчи “жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий тизими” модели сифатида ёндашиш лозимлиги бўйича берган таклифлари институционал ўзгаришларни таҳлил қилиш ҳамда самарасиз институтларни аниқлаш ва мутаносибликни таъминлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва саноат вазирлигининг 2019 йил 1 ноябрдаги 5-1/20-60-сон маълумотномаси). Ушбу таклифларни амалиётга жорий этилиши натижасида расмий, норасмий институтларни ва уларга риоя қилишни таъминловчи механизмларни такомиллаштиришга ҳамда оптимал хўжалик юритиш шаклларини ривожлантиришга эришилган; 
институционал нуқтаи-назардан самарадорликни оширишда меҳнатга нисбатан мотивациянинг алоҳида ўрин тутиши ва уни “мулк ҳуқуқи дастаси”нинг тақсимланиши орқали амалга оширилиши, жумладан, даромад, иш ҳақи ва ижтимоий тўловда акс этиши, соҳа хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда ижтимоий тўловни 2 баравар пасайтириш зарурлиги билан боғлиқ таклифлар Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2014 йил 4 декабрдаги Ўзбекистон Республикасининг 2015 йилги асосий макроиқтисодий кўрсаткичлари ва Давлат бюджети параметрлари тўғрисида”ги ПҚ-2270-сон қарорига асосан амалиётга жорий қилинган ва Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 29 июндаги “Ўзбекистон Республикасининг солиқ сиёсатини такомиллаштириш концепцияси тўғрисида”ги ПФ-5468-сон фармони билан белгиланган солиқ сиёсатини такомиллаштириш концепциясини ишлаб чиқишда ҳам фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг 2019 йил 19 ноябрдаги 1012-33158-сон маълумотномаси). Ушбу таклифларни амалиётга жорий этиш натижасида республикамизда меҳнат мотивациясини кучайтиришга ва унумдорлигини оширишга эришилган; 
рента муносабатларининг корреляцион-регрессион таҳлили асосида ўрганилганда бонитет балл эвазига олинаётган ҳосилнинг пасайиб бораётганлиги ва ер рентасини тақсимлаш механизмини ягона ер солиғи ставкалари ва харид нархлари орқали такомиллаштириш зарурлиги бўйича берган таклифлари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 27 ноябрдаги 959-сон “Бошоқли дон етиштиришни янада рағбатлантиришга доир чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарорини ишлаб чиқишда, 2019 йилдан бошлаб суғориладиган ерларда бошоқли дон етиштирувчи фермер хўжаликлари ва бошқа қишлоқ хўжалиги корхоналарига ягона ер солиғини ҳисоблашда табақалаштирилган коэффициентларни қўллашда амалиётга жорий этилди (Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг 2019 йил 19 ноябрдаги 1012-33158-сон маълумотномаси). Ушбу таклифларни жорий этилиши ер майдонларидан самарали фойдаланишга ва юқори ҳосилдорликка эришишга, фермер хўжаликлари масъулиятини янада оширишга ҳамда солиқ тушумини ортишига хизмат қилган; 
хўжалик юритувчи субъектларнинг чорва озуқа базасини мустаҳкамлаш ва давлат шартномаси асосида тайёрланадиган махсулотлар нархининг бозор ва тармоққа инвестиция жалб этиш талабига мослигини таъминлаш даражасида бўлиши зарурлиги борасидаги таклифлари “Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш йили”да амалга оширишга оид давлат дастурининг: бюджет маблағларидан самарали фойдаланиш тизимини янада такомиллаштириш; чорвачилик ва паррандачилик озуқа базасини мустаҳкамлаш лойиҳаларини ишлаб чиқишда, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 28 февралдаги 149-сон “Қишлоқ хўжалигида бозор механизмларини кенг жорий этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ҳамда 2018 йил 27 ноябрдаги 959-сон “Бошоқли дон етиштиришни янада рағбатлантиришга доир чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарорларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва саноат вазирлигининг 2019 йил 1 ноябрдаги 5-1/20-60-сон ҳамда Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 11 ноябрдаги 02/032-3630-сон маълумотномалари). Ушбу илмий таклифларнинг амалиётга жорий этилиши натижасида республикада нархлар билан боғлиқ холда келиб чиққан қатор муаммоларни бартараф қилинишига эришилди. Бу таклифлар истиқболда ҳам қишлоқ хўжалигини ривожланишига хизмат қилган. 
аграр соҳада асосий капитални янгилашга йўналтирилган инвестициялар барқарор иқтисодий ўсишни таъминлаш учун зарур бўлган даражадан 8-10 марта камлиги ва ўз навбатида инвестиция киритиш эвазига олинган маҳсулот хиссасини ўртача иқтисодиётдаги даражадан 3 марта кўплигини ҳисобга олиб, аграр соҳадаги сертификатлаш, стандартлаштириш тизимларини мукаммаллаштириш, инфратузилмани, кластер ишлаб чиқариш тизимини ва агробизнесни ривожлантириш, сувни тежовчи технологияларни кенг жорий этиш, фермерларни иқтисодий билимларини ошириш зарурлиги каби муаммоларни ҳал этишга йўналтирилган лойиҳаларни қўллаб-қувватлаш бўйича берган таклифлари 2019-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасида таркибий ислоҳотларнинг асосий йўналишлари билан боғлиқ Йўл харитасининг “Тармоқлар фаолияти самарадорлиги ва иқтисодиёт самарадорлигини ошириш. Қишлоқ хўжалиги” бўлимини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва саноат вазирлигининг 2019 йил 1 ноябрдаги 5-1/20-60-сон ҳамда Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 11 ноябрдаги 02/032-3630-сон маълумотномалари). Ушбу таклифлар республика аграр соҳасидаги қатор муаммоларни ҳал этишга қаратилган чора-тадбирларни ишлаб чиқиш ва жорий этишга хизмат қилган.