Ахмедов Шерзодбек Анвархон ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Клиренси ўзгартириладиган пахтачилик тракторларининг олдинги кўприги параметрларини (ўлчамларини) асослаш», 05.07.01–Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация машиналари. Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация ишларини механизациялаш (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.2.PhD/T811.
Илмий раҳбар: Ахметов Адилбек Агабекович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти, DSс.27.06.2017.Т.10.01
Расмий оппонентлар: Худайбердиев Толибжон Солиевич, техника фанлари доктори, профессор; Равутов Шавкат Тажиевич, техника фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент автомобиль йўлларини лойиҳалаш, қуриш ва эксплуатацияси институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: пахтачилик тракторининг агротехник ўтувчанлигини ошириш ва ҳаракатланиш тизимининг тупроққа салбий техноген таъсирини камайтиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
пахта етиштиришда бажарилаётган агротехнологик тадбирларнинг шарт ва талабларига мослашувчан, клиренси ўзгартириладиган олд кўприк билан жиҳозланган универсал-чопиқ трактори конструкцияси ишлаб чиқилган;
монтаж ва демонтаж ишларисиз, кўтариш қурилмаларидан фойдаланмаган ҳолда ташқаридан ёрдамсиз фақат машинист-оператор кучи билан олд кўприк клиренсини ўзгартирадиган механизм конструкцияси ишлаб чиқилган;
клиренси ўзгартириладиган олд кўприк балкаси параметрлари трактор дала шароитида ишлаганда юзага келадиган экстремал юкланишларга унинг бардошлиги шартидан аниқланган;
олд кўприк клиренсини ўзгартирадиган механизми узел ва деталларининг парметрлари агротехник ўтувчанликка ва дала ишлари шароитида ушбу механизм ишининг турғунлигига, унинг узелларининг пухталигига боғлиқ ҳолда асосланган;
ғилдирак шинасидаги босим, олд кўприкка таъсир кўрсатувчи юкланиш ва ҳар хил юриш тезликларидаги ғилдиракнинг тупроққа кўрсатаётган босимига боғлиқ ҳолда 4К2 ғилдирак формуласидаги юриш қисмининг 3К2 ғилдирак формуласидаги юриш қисмига нисбатан тупроққа салбий техноген таъсирининг камлиги асосланган;
ғилдирак шинасидаги босим, олд кўприкка таъсир кўрсатувчи юкланиш ва ёнлама куч таъсирига боғлиқ ҳолда 4К2 ғилдирак формуласидаги юриш қисмига эга тракторнинг 3К2 ғилдирак формуласидаги юриш қисмига эга тракторга нисбатан ҳаракат йўналиши турғунлиги юқорилиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Клиренси ўзгартириладиган пахтачилик тракторининг олд кўприк параметрларини асослаш бўйича олинган тадқиқот натижалари асосида:
клиренси ўзгартириладиган олд кўприк билан жиҳозланган универсал чопиқ тракторига Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога, фойдали моделга ва саноат намунасига патентлари олинган (“Клиренси ўзгарувчан ғилдиракли трактор”, №IAP 05840-2019 й.; “Универсал чопиқ трактори”, №FAP 00894-2013 й; “Универсал чопиқ трактори”, №FAP 00903-2014 й; “Универсал чопиқ трактори”, №FAP 00963-2014 й; “Универсал чопиқ трактори”, №SAP 01334-2015 й). Натижада пахта етиштиришда бажарилаётган агротехнологик тадбирларнинг шарт ва талабларига мослашувчан, клиренси ўзгартириладиган олд кўприк билан жиҳозланган универсал-чопиқ тракторининг конструкциясини ишлаб чиқиш имконияти яратилган;
клиренси ўзгартириладиган олд кўприк билан жиҳозланган универсал-чопиқ тракторининг тажриба нусхаси “Трактор” МКБ УХда ясалган ва “Қишлоқ хўжалик техника ва технологияларини сертификатлаш ва синовдан ўтказиш маркази”да дала-лаборатория синовларидан ўтган, шунингдек, Қибрай, Янгийўл туманларидаги “Firuza adolat sari” ва “Исломбек-Барака” фермер хўжаликларида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 7 августдаги 02/023-1626-сон маълумотномаси). Натижада бир гектар майдонга сарфланадиган тўғридан-тўғри харажатлар 14 фоизга, капитал қўйилмалар 40 фоизга камайтирилган;
клиренси ўзгартириладиган олд кўприк билан жиҳозланган универсал-чопиқ тракторини ишлаб чиқаришни ўзлаштириш учун лойиҳа-конструкторлик ҳужжатлари (техникавий шартлар ва чизмалар) «ҚХМКТМ» МЧЖда лойиҳалаш жараёнига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 23 майдаги 02/023-327-сон маълумотномаси). Натижада пахта етиштиришда бажарилаётган агротехнологик тадбирларнинг шарт ва талабларига мослашувчан, клиренси ўзгартириладиган олд кўприк билан жиҳозланган универсал-чопиқ тракторини ишлаб чиқариш имкони яратилган.