Шавазов Абдулатиф Ачиловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Суғориш насос станцияларнинг частотавий ростланувчи асинхрон электр юритмалар асосида энергиятежамкор режимини асослаш», 05.05.07–Қишлоқ хўжалигида электр технологиялар ва электр ускуналар (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.PhD/T204.
Илмий раҳбар: Камалов Толяган Сиражиддинович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: “Ўзбекэнерго” АЖ “Илмий-техника маркази” МЧЖ.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институтути, DSс.27.06.2017.Т.10.01.
Расмий оппонентлар: Исаков Абдусаид Джалилович, техника фанлари доктори, доцент; Бердиев Усан Турдиевич, техника фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: частотавий ростланувчи электр юритмалар асосида суғориш насос станцияларнинг ўзгарувчан унумдорлигида насос агрегатларининг электр энергия ва суғорувчи сувни самарали тежашни таъминлайдиган, яъни энергия- ва ресурстежамкор рационал иш режимларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
«частота ўзгартиргичи – асинхрон двигатель – марказдан қочма насос – босимли узатувчи қувур» тизимининг математик модели, унинг кўп боғланишлигини ҳисобга олган холда ишлаб чиқилган;
бутун тизимнинг фойдали иш коэффициентлари ва умумий энергия сиғимини аниқлашга имкон берувчи «частота ўзгартиргичи – асинхрон двигатель – насос – босимли узатувчи қувур» тизимининг энергия ва иқтисодий самарадорлиги аниқланган;
асинхрон двигательнинг айланиш тезлигини частотавий ростлаш ва насосларнинг унумдорлигини ҳисобга олган ҳолда насос станциялар учун электр энергиясининг сарф меъёрлари методикаси ишлаб чиқилган;
«частота ўзгартиргичи – асинхрон двигатель – насос – босимли узатувчи қувур» тизимининг энергия- ва ресурстежамкор иш режими талаб этиладиган сув истеъмоли ҳажмини ростлаш орқали ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Суғориш насос станцияларнинг частотавий ростланувчи электр юритмалар асосида энергиятежамкор иш режимини асослаш бўйича олинган илмий тадқиқот ишлари натижалари асосида:
частотавий ростланувчи электр юритма Чирчиқ-Оҳангарон ирригация тизимлари бошқармаси қошидаги «Чирчиқ» насос станциясида жорий этилган (Ўзбекистан Республикаси Сув хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 5 июлдаги 03/25-2697-сон маълумотномаси). Натижада йилига 116820 кВт•соат ёки 22 313 000 сўм иқтисодий самарадорликка эришилган;
насос агрегатини ишга тушириш режимини бошқариш тизими Чирчиқ-Оҳангарон ирригация тизимлари бошқармаси қошидаги «Чирчиқ» насос станциясида жорий қилинган (Ўзбекистан Республикаси сув хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 5 июлдаги 03/25-2697-сон маълумотномаси). Натижада йиллик электр энергия истеъмолини 10–15% га ва суғориш сувини 10% гача тежаш имкони яратилган;
насос агрегатини ишга туширишда бошқариш ва насосларнинг унумдорлигини ростлаш тизими «Сувсоз» ДУКнинг Қодирия бош сув иншоотида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Уй-жой ва коммунал хизмат кўрсатиш вазирлигининг 2019 йил 9 апрелдаги 04/01-1315-сон маълумотномаси). Натижада йилига электр энергия истеъмолини 10–15% га тежаш имкони яратилган;
ичимлик сувини кўтариш ва оқава сувларни чиқариш учун электр энергиясининг солиштирма сарф меъёрлари методикаси «Сувсоз» ДУКнинг Қодирия бош сув иншоотида ва Салар аэрация станциясида жорий этилган (Ўзбекистан Республикаси Уй-жой ва коммунал хизмат кўрсатиш вазирлигининг 2019 йил 9 апрелдаги 04/01-1315-сон маълумотномаси). Натижада йилига 338075,1 кВт•соат ёки 77 283 900 сўм иқтисодий самарадорликка эришилган.