Оразбайева Гулмира Эгамбергеновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ғўзада табиий барг тўкиш хусусиятининг ирсийланиши ва морфохўжалик белгилари билан боғланиши», 06.01.05–Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.1.PhD/Qх372.
Илмий раҳбар: Бабаев Яшин Аманович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.27.06.2017.Qx.13.01.
Расмий оппонентлар: Намазов Шадман Эргашович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор; Ризаева Сафия Мамедовна, биология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: G.hirsutum L. туричи дурагайларида ғўзада табиий барг тўкиш хусусиятини ирсийланишини ва унинг тезпишарлик, маҳсулдорлик, бир дона кўсакдаги пахта хом-ашёси вазни, тола чиқими ва сифати билан ўзаро боғлиқлигини ўрганиш, бунинг асосида юқори табиий барг тўкиш хусусиятига эга, тезпишар ва қимматли хўжалик белгилари мажмуига эга дурагай материаллар яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
биринчи маротаба кам баргли ва эрта табиий барг тўкиш хусусиятига эга бўлган маҳаллий навлар ҳамда тизмалараро чатиштиришдан олинган F1, F2 ва F3 дурагайлари ва уларнинг беккросс дурагайларида табиий барг тўкиш хусусиятини ирсийланиши ва унинг бошқа асосий морфохўжалик белгилари билан боғлиқлиги аниқланган;
табиий барг тўкиш хусусиятининг бошқа қимматли хўжалик белгиларига боғлиқ бўлмаган ҳолда ирсийланиши ва ғўза селекциясида табиий барг тўкиш хусусияти юқори ва комплекс қимматли хўжалик белгиларига эга бўлган навлар яратиш мумкинлиги исботланган;
олиб борилган илмий изланишлар натижасида табиий барг тўкиш хусусияти юқори, тезпишар, юқори маҳсулдор, вилт касаллигига бардошли янги тизмалар яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ғўзанинг нав ва тизмалараро дурагайларида табиий барг тўкиш хусусиятининг ирсийланиши ҳамда морфохўжалик белгилари билан боғлиқлигини ўрганиш натижасида олиб борилган илмий изланишлар асосида:
ғўзанинг янги тезпишар, табиий барг тўкиш хусусияти юқори, ҳосилдор, вилт касаллигига бардошли Т-1435, Т-115, Т-45, Т-1993 ва Т-932/1018 тизмалари яратилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 2 октябрдаги 02/020-269-сон маълумотномаси). Натижада Т-115 ва Т-932/1018 тизмалари институт катта ва кичик нав синовига топширилган;
ғўзанинг янги С-8295 нави яратилиб 2015 йилда Давлат нав синовига топширилган. Ушбу нав 2016-2019 йилларда Наманган вилоятида жами 5974,0 гектарда жорий этилган ва бугунги кунда ишлаб чиқариш синовидан ўтмоқда. 2019 йилда ғўзанинг янги С-8295 нави Фарғона вилояти Қўштепа туманида “Fergana Global Textile” МЧЖ агрокластерида 300,0 гектар майдонда жорий этилган (ЎзР Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 29.06.2019 йил 02/020-898-сонли маълумотномаси). Натижада С-8295 навини 2020 йилда навни Давлат реестрига киритиш ва алоҳида элита уруғчилик хўжалиги ташкил этиш бўйича вилоятдан таклиф олинган (Наманган вилояти Ҳокимлигининг 2019 йил 31 октябрь, 05/14-3244-сон хати);
С-8295 навига Интеллектуал мулк агентлиги томонидан NAP00211-рақамли Патент берилган (7.12.2018 й.), (Интелектуал мулк агентлигининг 2019 йил 4 май 01-11/801-сон хати), (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 2 октябрдаги 02/020-269-сон маълумотномаси).