Маҳаммадиев Самад Қиличевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси  ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Кузги буғдой донининг сифатини оширишда нав ва ўғитнинг аҳамияти», 06.01.04–«Агрокимё» (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.1.PhD/Qx15.
Илмий раҳбар: Саттаров Джурақул Саттарович, қишлоқ хўжалик фанлари доктори, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx/B.43.01.
Расмий оппонентлар: Ниязалиев Бегали Ирисалиевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, катта илмий ходим; Атабаев Маъруф Махмудович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Дон ва дуккакли экинлар илмий - тадқиқот институти Қашқадарё филиали.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Тошкент вилоятининг суғориладиган типик бўз тупроқларида кузги буғдой навларидан юқори ва сифатли дон ҳосили шакллантиришни таъминлайдиган мақбул ўғит қўллаш тизимини ишлаб чиқиш, ушбу тизим фонида кузги буғдой ривожланиш фазаларининг аниқ муддатларида тупроқда ҳосил бўлган ҳаракатчан N-NO₃:P₂O₅:K₂O ва ўсимликда умумий N:P:K миқдорини ва нисбатини аниқлаш, улар асосида стандарт ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
суғориладиган типик бўз тупроқлар шароитида кузги буғдой навларидан юқори ва сифатли дон ҳосили етиштириш бўйича мақбул ўғит қўллаш тизими ишлаб чиқилган;
юқори ва сифатли дон ҳосили шакллантирган кузги буғдой ривожланиш фазаларининг (тупланиш, найчалаш, бошоқлаш, сут пишиш) аниқ муддатларида тупроқда ҳаракатчан озиқ элементларнинг (N-NO₃:P₂O₅:K₂O) миқдори ва нисбати аниқланган;
юқори ва сифатли дон ҳосил шакллантирган кузги буғдой навларининг ривожланиш фазаларининг аниқ муддатларида ўсимликда умумий азот, фосфор ва калий миқдори ва нисбати аниқланган;
суғориладиган типик бўз тупроқларда ҳаракатчан озиқ моддаларнинг мақбул миқдори ва нисбати, кузги буғдойнинг энг яхши ўсиб ривожланиши, қуруқ масса тўплаши, озиқ моддаларни яхши ўзлаштириши, юқори ва сифатли дон ҳосили шакллантиришини белгилайдиган минерал ўғитлар қўллашнинг мақбул тизими илмий жиҳатдан асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Кузги буғдой донининг сифатини оширишда нав ва ўғитнинг аҳамияти бўйича олинган натижалари асосида:
кузги буғдойнинг дон ҳосили ва технологик сифатини кўтариш бўйича «Суғориладиган типик бўз тупроқларида кузги буғдойнинг дон ҳосилини ошириш ва технологик хусусиятларини яхшилашда минерал ўғитлардан самарали фойдаланиш бўйича тавсиялар» тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 10 октябрдаги 02/023-274-сон маълумотномаси). Натижада ушбу тавсиянома Тошкент вилояти Қибрай туманида кузги буғдойдан юқори ҳосил ва сифатли дон етиштириш бўйича қишлоқ хўжалиги соҳаси ходимлари, жумладан, фермерлар учун қўлланма сифатида хизмат қилмоқда;
суғориладиган типик бўз тупроқларида кузги буғдойнинг «Таня» нави учун мақбул ўғит қўллаш тизими (N₂₅₀P₁₅₀K₁₅₀ (Фон+N₁₀₀P₅₀K₁₀₀) кг/га) Тошкент вилояти Қибрай тумани фермер хўжаликларининг 80,02 гектар майдонларида амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 25 сентябрдаги 02/025-2571-сон маълумотномаси). Натижада анъанавий ўғит меъёрига нисбатан дон ҳосили гектарига 4,0–5,0 центнер, дон оқсили 1,6–1,8%, клейковинаси 2,5–2,8%, шишасимонлиги 6,1–6,2% га ва дон натура кўрсаткичи литрига 4,0–4,3 граммга ошган ва нонбоблик қобилиятини яхшилашга эришилган;
«Таня» навининг ривожланиши фазаларини аниқ муддатларида (тупланиш, найчалаш, бошоқлаш, сут пишиш) ҳайдалма қатламида ҳаракатчан N-NO₃:P₂O₅:K₂O миқдори ва нисбати, улар асосида ишлаб чиқилган стандарт Тошкент вилояти Қибрай тумани фермер хўжаликларининг 9,265 гектар майдонларига жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги  вазирлигининг 2019 йил 25 сентябрдаги 02/025-2571-сон маълумотномаси). Натижада фермер хўжаликларида анъанавий шароитга нисбатан стандартдан фойдаланиб, кузги буғдой ривожланиш фазалари бўйича тупроқда озиқ элементлар миқдори ва нисбати шакллантириб борилганда ўсимлик ўсиши ва ривожланиши яхшиланиб, гектарига 4,1–5,3 центнер қўшимча дон ҳосили олинган ва ўғит тежалишига эришилган;
«Таня» навининг тупланиш, найчалаш, бошоқлаш, сут пишиш фазаларини аниқ муддатларида ўсимликда шаклланган N:P:Kнинг мақбул миқдори ва нисбати аниқланиб, стандартга айлантирилган ва Тошкент вилояти Қибрай тумани фермер хўжаликларининг 10,86 гектар майдонларига жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 25 сентябрдаги 02/025-2571-сон маълумотномаси). Натижада фермер хўжаликларида анъанавий шароитга нисбатан стандартдан фойдаланиб, кузги буғдой ривожланиш фазалар бўйича назорат қилиниб, ўсимликда шакллантириб борилганда дон натура кўрсаткичи литрга 4,0–4,3 грамм, донда оқсил 1,8–2,0%, клейковина 2,8–3,2%, шишасимонлиги 5,6–5,8% га яхшилаш имконини берган.