Турғунов Музаффар Мирзарахматовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Мирзачўл воҳаси суғориладиган тупроқлари хоссаларини лазерли текислаш таъсирида ўзгариши», 06.01.03–Агротупроқшунослик ва агрофизика (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.2.PhD/Qx404.
Илмий раҳбар: Қурвантоев Рахмонтой, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тупроқшунослик ва агрокимё илмий-тадқиқот институти, DSc.27.06.2017.Qx/B.43.01.
Расмий оппонентлар: Абдуллаев Анвар Хайдарович, биология фанлари доктори; Эгамбердиев Ойбек Жангирович, қишлоқ хўжалиги фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Мирзачўл воҳаси суғориладиган ўтлоқи ва бўз-ўтлоқи тупроқларининг хосса-хусусиятларини лазерли текислаш таъсирида ўзгаришини аниқлаш, суғориш сувларини тежаш, шўрли доғларни бартараф этиш ҳамда тупроқ унумдорлигини ошириш орқали қишлоқ хўжалиги экинларидан юқори ва барқарор ҳосил олишга қаратилган ечимлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Мирзачўл воҳасида тарқалган суғориладиган ўтлоқи ва бўз-ўтлоқи тупроқларининг ҳозирги даврдаги шўрланиш даражаси, агрокимёвий ва агрофизикавий хоссалари аниқланган;
лазерли текислаш таъсирида суғориладиган ўтлоқи ва бўз-ўтлоқи тупроқларда шўрланишнинг камайиши ва иккиламчи шўрланишнинг олди олиниши исботланган;
суғориладиган тупроқларда лазерли текислаш, дискрет, эгат оралатиб суғориш технологияларини бирлаштириб қўллаш орқали суғориш сувларини тежаш ва самарадорлигини ошириш натижасида туз заҳираларининг камайишига ижобий таъсири аниқланган;
лазерли текслаш таъсирида суғориладиган ўтлоқи ва бўз-ўтлоқи тупроқлардаги гумус ва озиқа моддалар миқдорини дастлаб камайиши кейинги йилларга келиб мелиоратив ҳолати, агрокимёвий ва агрофизикавий хоссаларининг яхшиланганлиги асосланган;
суғориладиган ўтлоқи ва бўз-ўтлоқи тупроқларини структура ҳолати, умумфизикавий ва сув хоссалари ер майдонлари юзасини текислик даражасига боғлиқ ҳолда ўзгариши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Мирзачўл воҳаси суғориладиган тупроқлари хоссаларини лазерли текислаш таъсирида ўзгариши бўйича олинган илмий натижалар асосида:
«Қишлоқ хўжалиги ерларидан самарали фойдаланиш, лазерли текислаш орқали тупроқ хоссаларини яхшилаш бўйича тавсиянома» ишлаб чиқилган (Ўзбекистон фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгашининг 2019 йил 24 сентябрдаги 01/03-2685-сон маълумотномаси). Натижада ушбу тавсиянома Мирачўл воҳаси суғориладиган ўтлоқи ва бўз-ўтлоқи тупроқлар шароитларида лазерли текислаш ва ундан кейинги агротехник тадбирларни ишлаб чиқишда қўлланма сифатида хизмат қилган;
суғориладиган тупроқларда ерларни лазерли текислаш технологияси Мирзаобод туманидаги “Янгиобод” массивидаги “Mirzaobod Universal Trade Cluster” ҚК МЧЖнинг 56,5 гектар ва Оқолтин тумани Бобур номли массивдаги “INDORAMA AGRO” МЧЖнинг 112,1 гектар экин ер майдонларида амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгашининг 2019 йил 24 сентябрдаги 01/03-2685-сон маълумотномаси). Натижада сизот сувларини ер юзасига яқин кўтарилиши ва буғланишини олдини олиш ҳисобига ўтлоқи тупроқларда гектарига 16,6 тоннага, бўз-ўтлоқи тупроқларда 11,4 тонна туз заҳирасининг камайишига эришилган;
суғориш сувларидан самарали фойдаланиш мақсадида дискрет ҳамда эгат оралатиб суғориш ва лазер текислаш технологияларини биргаликда қўллаб суғориш усули Оқолтин тумани Бобур массиви “INDORAMA AGRO” МЧЖнинг 20 га ер майдонида амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгашининг 2019 йил 24 сентябрдаги 01/03-2685-сон маълумотномаси). Натижада суғориш сувини 30–35 фоиз тежаш, суғориш самарадорлигини 1,5–2,0 баробар ошириш имконини берган.