Файзуллоев Отабек Мухамадовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек фольклоридаги лингвокультуремаларнинг инглизча таржимада берилиши (болалар фольклори ва эртаклар мисолида)”, 10.00.06–Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.3.PhD/Fil278.
Илмий раҳбар: Ўраева Дармон Саидахмедовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, Самарқанд давлат чет тиллар институти, Андижон давлат университети, DSc.26.04.2018.Fil.01.10.
Расмий оппонентлар: Маматов Абди Эшонқулович, филология фанлари доктори, профессор; Қамбаров Носир Мансурович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ўзбек болалар фольклори ва эртак жанрлари мисолида лингвокультуремаларнинг универсал, миллий-маданий, гендер, лексик-семантик, стилистик хусусиятларини аниқлаб, уларни инглиз тилига ўгириш спецификасини кўрсатиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек халқининг бола ҳаётига дахлдор маросим ва номаросим айтимлари, алла, эркалама каби суйиш қўшиқлари, ўйинлар, эртакларда қўлланилган лингвокультуремаларнинг таржима матнидаги ўрни аниқланиб, тилнинг миллий-маданий ўзига хослигини англашда муҳимлиги исботланган;
ўзбек болалар фольклори ва эртак жанрлари инглизча таржималарида лингвокультуремаларнинг универсал, лексик-семантик, миллий-маданий, стилистик, гендер белги-хоссалари очиб берилган;
лингвокультуремалар билан боғлиқ миллий колоритнинг таржимада сақланишида мутаржим маҳорати, бу борадаги услубий имкониятлар ва чекланганликлар далилланган;
ўзбек болалар фольклори, эртакларнинг жанрий табиати, мотивлар структураси, образлар тизимидаги умумфольклорий жиҳатларнинг таржимада сақланиши тарихий-генетик, маданий-эстетик томондан исботланган;
лингвокультуремалар таржимаси амалиётида муқобилини (эквивалентини) топиш, сўзма-сўз (калькалаш), сўзларни қўшиб таржима қилиш ёки аксинча, сўзларни тушириб қолдириш, транслитерация, синоним сўзлардан фойдаланиш, изоҳ келтириш, ижодий таржима, генерализация, конкретизация (аниқлаштириш), модуляция, шартли муқояса, сўз аналогияси бўйича ёки маънони яқинлаштириб таржима қилиш усуллари энг кўп қўлланадиган ва самарали усуллар экани асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбек болалар фольклорида лингвокультуремаларнинг ифодаланиши билан боғлиқ хусусиятларни очиб бериш, уларни аслиятдан таржима қилиш муаммоларини бартараф этиш юзасидан олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:
жаҳон филология илмидаги илғор тадқиқ методлари қиёсий адабиётшунослик, ўзбек фольклоршунослиги, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашуносликка кенг татбиқ этилаётганини асослаш учун ўзбек болалар фольклори жанрлари ва эртакларнинг инглизча таржималарида лингвокультуремаларнинг ифодаланишига хос хусусиятларга оид таклиф ва тавсиялардан Ф-1-06 рақамли “Истиқлол даври ўзбек адабиётида Шарқу Ғарб адабий анъаналари синтези” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 25 декабрдаги 89-03-4455-сон маълумотномаси). Натижада ўзбекча бадиий матнларнинг аслиятдан таржима қилиниши билан боғлиқ муаммолар қиёсий аспектда ўрганилиб, таржимон маҳоратини аниқлашга хизмат қилган;
ўзбек болалар фольклорининг хорижий мамлакатларда ўрганилиши, унинг инглиз тилига таржима қилиниши, лингвокультуремаларни ўзида акс эттириши, лингвокультуремаларга хос хусусиятлар, уларнинг таснифи, лисоний, бадииий-эстетик хоссаларига доир хулоса ва тавсиялар Бухоро давлат университети ўқув жараёнида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 9 январдаги 89-03-97-сон маълумотномаси). Натижада “Таржима назарияси ва амалиёти”, “Ўзбек фольклори”, “Адабий-бадиий таҳлил методлари”, “Қиёсий адабиётшунослик” ва “Қиёсий тилшунослик”, “Маданиятлараро мулоқотга ўргатиш” фанларини такомиллаштириш ҳамда ўқитиш самарадорлигини оширишга хизмат қилган;
ўзбек халқининг болалар фольклори бутун башариятни болажонликка, болапарварликка етакловчи қадрият эканлиги, уларнинг инглизча таржималари билан боғлиқ фикр-мулоҳазалардан Бухоро вилоят телерадиокомпаниясининг “Ассалом, Бухоро”, “Ўзига ўхшайди ўзбек”, “Тил – миллат кўзгуси” каби туркум кўрсатувларини тайёрлашда фойдаланилган (Бухоро вилоят телерадиокомпаниясининг 2018 йил 13 декабрдаги 1/580-сон маълумотномаси). Натижада фольклор орқали акс этган миллий қадриятларимизнинг бир қатор хорижлик этнограф олимлар томонидан инглиз тилига таржима қилингани, ўзбек болалар фольклорига бўлган катта қизиқишни намоён этиши каби хулосалари телетомошабинларнинг ушбу масалалар юзасидан маълумотларга эга бўлишига асос бўлган;
ўзбек болалар фольклорини хориждан келаётган сайёҳларга янада аниқроқ тушунтириш, унинг инглиз тилига таржима қилиниши, лингвокультуремаларни ўзида акс эттириши, лингвокультуремаларга хос хусусиятлар, таснифи, лисоний ва бадииий-эстетик хоссаларига доир хулоса ва тавсиялар Ўзбекистон Республикаси Бухоро вилояти туризм соҳасида кадрлар малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш жараёнида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси “Туризм ўқув-консалтинг маркази” давлат унитар корхонасининг 2019 йил 6 сентябрдаги 165-сон маълумотномаси). Натижада туризм соҳасидаги кадрларнинг ўзбек фольклорини сайёҳларга тушунтириш ва тарғиб этиш малакасини оширишга эришилган.