Шодмонова Дилдор Эргашевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Абдулла Орипов шеъриятининг лингвопоэтик хусусиятлари (метафорик ҳодисалар мисолида)», 10.00.01–Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.3.PhD/Fil931.
Илмий раҳбар: Шодмонов Нафас Намозович, филология фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қарши давлат университети, PhD.30.05.2018. Fil.70.01.
Расмий оппонентлар: Пардаев Азамат Бахронович, филология фанлари доктори; Абузалова Меҳринисо Кадировна, филология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: шоир Абдулла Ориповнинг поэтик нутқини илмий ўрганиш вазифасини белгилаш ва шоирнинг ўзбек тили лисоний имкониятидан бадиий фойдаланиш маҳоратини шеъриятининг лингвопоэтик хусусияти мисолида текширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
поэтик нутқнинг лисон-нутқ дихотомик бўлинишида меъёрнинг адабий-бадиий ўрни ва лисон-меъёр-нутқ трихотомияси очиб берилган;
Абдулла Орипов шеъриятида қўлланган бирламчи ва иккиламчи номинатив метафорик маънолар аниқланган;
шоир шеъриятидаги метафоранинг когнитив функцияли ва образли метафорик маъно турлари ажратилган;
метафораларнинг маънавий ва лафзий бадиий санъатлар ҳосил қилиши ва бадиий-эстетик вазифалари ёритиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларинин жорий қилиниши.
Aбдулла Орипов шеъриятининг лингвопоэтик хусусиятлари яъни шоир шеъриятида қўлланган метафорик ҳодисаларни тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
поэтик нутқни лисон-нутқ тамойили асосида ўрганишда меъёрнинг ўрни ҳамда метафоранинг лисоний имконият сифатидаги хусусиятлари ва когнитив табиати билан боғлиқ натижаларидан ФА-Ф1-Г04 рақамли “Ўзбек тили лексикаси ва терминологиясининг мустақиллик даври тараққиётини тадқиқ этиш” номли фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 3 октябрдаги 89-03-3711-сон маълумотномаси). Натижада поэтик нутқни лисон-нутқ тамойили асосида тадқиқ қилишда метафоранинг лисоний имкониятлари ва нутқий воқеланишларига аниқлик киритишга ёрдам берган;
умумлисоний қонуният бўлган метафоранинг Абдулла Орипов шеъриятида воқеланиш хусусиятига оид натижалар ва хулосалардан ОТ-Ф8-022 рақамли “Ҳозирги замон цивилизациясининг инсон ижтимоий қиёфасига таъсири” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 3 октябрдаги 89-03-3711-сон маълумотномаси). Тадқиқот илмий натижаларидан фойдаланиш лойиҳа бўйича олиб борилган иш мазмуни ва сифатининг мукаммаллашувига хизмат қилган;
метафорик кўчма маънонинг шеърий матндаги бадиий-эстетик хусусияти билан боғлиқ илмий натижалардан И-2013-57 рақамли “Ижтимоий экология муаммолари” номли монография тайёрлаш ва чоп этиш” мавзусидаги инновация лойиҳасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 3 октябрдаги 89-03-3711-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижаларини қўллаш асосида тил инсоннинг табиати ва маънавий дунёсининг таркибий қисми бўлиб, фаолиятининг асосий механизми ва қуроли эканлиги, тилдан фойдаланишда ижодкорнинг индивидуал маҳорати бадиий нутқ имкониятининг воқеланишини кенгайтириши ҳамда имконият бойишига ҳам жиддий таъсир кўрсатиши ҳақидаги ўринларнинг мукаммаллашишига эришилган.