Чўлиева Васила Эркиновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Жалолиддин Румийнинг фалсафий қарашларида маънавий-ахлоқий қадриятлар”, 09.00.03–Фалсафа тарихи (фалсафа тарихи).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.1.PhD/Fal130.
Илмий раҳбар: Сафарова Нигора Олимовна, фалсафа фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, DSc.27.06.2017.F.02.02.
Расмий оппонентлар: Каримов Сойимназар Каримович, фалсафа фанлари доктори, профессор; Дусчанова Умида Эшчановна, фалсафа фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Жалолиддин Румийнинг асарларидаги маънавий-ахлоқий қадриятларга оид таълимотининг ҳозирги замон илмий-назарий ва маънавий-маърифий қарашларидаги аҳамиятини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
алломанинг “Маснавий маънавий”асарида илгари сурилган эвдемонизм, мелиоризм, ижтимоий фаоллик сингари гуманистик ғоялари ёшларнинг маънавий дунёқарашини кучайтиришга қаратилганлиги мантиқий асослаб берилган;
шахсва жамият ўртасидаги ижтимоий муносабатлар тизимини тартибга солишда Жалолиддин Румийнинг диний бағрикенглик, руҳий бирдамлик, умуминсоний маданиятлараро алоқадорлик каби қарашлари умумлаштирувчи, барқарорлаштирувчи хусусиятга эгалиги қиёсий таҳлил асосида аниқланган;
Жалолиддин Румийнинг маънавий-ахлоқий, диний-маърифий, илмий-тарбиявий, ижтимоий-фалсафий қарашлари замонавий таълим-тарбияни шакллантиришда конструктив (самаравий ва ўзаро уйғунлаштирувчи) омил эканлиги фалсафанинг атрибутив категориялари воситасида далилланган;
мутафаккир илгари сурган жисм, руҳ, ақл баркамоллиги сингари секуляристик ғоялари “комил инсон”ни ва “адолатли жамият”ни шакллантиришга қаратилганлиги илмий-назарий жиҳатдан исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Жалолиддин Румийнинг фалсафий қарашларидаги маънавий-ахлоқий қадриятлар таҳлили бўйича ишлаб чиқилган тавсия ва таклифлар асосида:
алломанинг “Маснавийи маънавий” асарида илгари сурилган инсонийлик, меҳр-шафқат, ижтимоий бирлик сингари гуманистик ғоялари ёшларнинг маънавий дунёқарашини кучайтиришга қаратилганлигига оид илмий-назарий ғоялари, таклиф ва тавсияларидан Ўзбекистон ёшлар иттифоқи фаолиятида ёшларнинг аждодлар меросини ўрганиш ҳамда маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини оширишга оид тадбирларида, хусусан, 2019 йил май-июнь ойларида Республика миқёсида ўтказилган “Буюк мутафаккир ёшлар нигоҳида” дастур лойиҳасининг сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон ёшлар иттифоқи Марказий Кенгашининг 2019 йил 3 октябрдаги 04-13/4518-сон маълумотномаси). Бу эса ёшларни аждодларимиз илмий, маънавий меросини чуқур англашига ва жамиятда тинчлик, ҳамжиҳатликни мустаҳкамлаш, Ўзбекистонни жаҳоннинг ривожланган мамлакатлари қаторига кириши жараёнларига жалб қилишда, йигит-қизларнинг маънавий ва касбий савиясини юксалтириш, уларнинг интеллектуал ва ижодий салоҳиятини рўёбга чиқаришга хизмат қилган;
шахс ва жамият ўртасидаги ижтимоий муносабатлар тизимини тартибга солишда Жалолиддин Румийнинг диний бағрикенглик, руҳий бирдамлик, умуминсоний маданиятлараро алоқадорлик тамойилларининг каби бирлаштирувчи, барқарорлаштирувчи функционал роли аниқланганлигига оид назарий ғоя ва амалий аҳамиятга эга таклиф-тавсияларидан Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети қошидаги 2015–2017 йилларда бажарилган “Фалсафа тарихини ўрганиш асосида ёшларни маънавий-ахлоқий тарбиялаш механизмини тадқиқ этиш” мавзусидаги А-1-133+(А-1-132) рақамли грант лойиҳасининг учинчи босқичидаги режалар ижросини таъминлашда фойдаланилган (Республика маънавият ва маърифат марказининг 2019 йил 10 октябрдаги 02/09-1387-сон маълумотномаси). Натижада, бугунги баркамол авлодни маънавий-ахлоқий қадриятларимизни ҳурмат қилиш, Ислом динининг асосий моҳиятини англаш ҳамда уларни турли экстремистик оқимлар ғояларидан ҳимоя қилишда ҳамда ватанпарварлик, эзгулик, бирдамлик руҳида тарбиялашга хизмат қилган;
Жалолиддин Румийнинг маънавий-ахлоқий, диний-маърифий, илмий-тарбиявий, ижтимоий-фалсафий қарашлари замонавий таълим-тарбияни шакллантиришда конструктив асос эканлиги фалсафанинг атрибутив категориялари воситасида далилланганлигига оид илмий-назарий фикр-мулоҳозалар ва таклиф-тавсиялардан Ўзбекистон амалий санъат ва ҳунармадчилик тарихи музейининг электрон каталогини тайёрлашда, шунингдек, тарихий қўлёзмалар фондини ва музейнинг буюк алломалар фаолиятига оид экспонатини янада кенгайтиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2019 йил 9 октябрдаги 01-12-14-5070-сон маълумотномаси). Натижада, Ўзбекистон амалий санъат ва ҳунармандчилик тарихи давлат музейининг тарихий қўлёзмалар фондини мутафаккирнинг маънавий-ахлоқий, диний-маърифий, илмий-тарбиявий қарашлари билан бойитишга ва музей фаолиятининг самарадорлигини оширишга хизмат қилган;
мутафаккирнинг жисм, руҳ, ақл баркамоллиги сингари ғоявий таълимотидаги инсон тафаккурига қаратилган ўзаро алоқадорлик концепцияси жамият тараққиётининг субстанционал асоси эканлигига оид фикр-мулоҳазалари ва таклиф-тавсияларидан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “O‘zbekiston” телерадиоканали ДУК “Маданий-марифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририятининг “Бедорлик”, “Миллат ва маънавият” номли эшиттиришларининг сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2019 йил 3 октябрдаги O’z/R-04-25-2057-сон маълумотномаси). Натижада, Жалолиддин Румийнинг фалсафий қарашларидаги маънавий-ахлоқий қадриятлар таҳлилига доир илмий, амалий ва методологик ғоялар кенг жамоатчиликка трансформациялашга эришилган.