Мирсанов Ғайбулло Қулмуродовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Аспектуал ва темпораллик мазмуни ифодасининг когнитив-прагматик асослари (инглиз ва ўзбек тиллари мисолида)», 10.00.06–Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.3.DSc/Fil76.
Илмий маслаҳатчи: Сафаров Шахриёр, филология фанлари доктори, профессор.  
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, Самарқанд давлат чет тиллар институти, Андижон давлат университети, DSc.26.04.2018.Fil.01.10.
Расмий оппонентлар: Расулова Махфуза Инамовна, филология фанлари доктори, профессор; Раупова Лайло Рахимовна, филология фанлари доктори, профессор; Усмонова Шоира Рустамовна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: аспектуаллик ва темпораллик ҳодисаларининг матнда фаоллашувини таъминловчи омилларни аниқлаш ҳамда матн мазмунини шакллантиришда прагматик-когнитив асосларининг ўрнини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
матнни мазмунан боғловчи бирликлар асосида аспектуалликни ташкил этувчи бошланганлик, давомийлик, итеративлик, дуративлик, процессуаллик, тугалланганлик каби фрейм турлари аниқланиб, аспектуаллик ва темпораллик маъноларининг дискурсив фаолиятда ўзига хос нутқий ижод жараёни сифатида намоён бўлиши исботланган;
аспектуаллик ва темпораллик майдонининг акционал, фреквентатив, итеративлик каби лексик ва замон, макон, тус грамматик категориялари ажратилиб, улардаги тил тизимининг луғавий қатлами бирликлари ҳамда морфосемантик воситалари кўмагида, нутқий фаолият жараёнида воқеланиш хусусиятига эгалиги далилланган;
инглиз ва ўзбек тилларида темпорал бирликларнинг анафорик, катафорик, эгзофорик каби дейктик хусусиятлари таққосланган ва уларнинг матннинг яхлитлиги, бир бутунлигини таъминловчи вазифалари аниқланган, ўзаро фарқланиш усуллари ишлаб чиқилган;
аспектуалликнинг когнитив, таркибий, дискурсив ва концептуал сатҳлардаги тавсиф модели шакллантирилиб, ушбу моделларнинг қиёсланаётган тил тизимлари доирасида ифодаланишида намоён бўладиган изоморф ва алламорф белгиларининг лингвомаданий мақоми асосланган;
когнитив тилшуносликнинг замонавий соҳаси бўлган пртотип назариясининг амалий татбиғи асосида грамматик ва семантик мунозарага эга аспектуалликни ташкил қилувчи унсурларнинг вазифавий моҳиятини далилловчи лисоний омилларнинг тасниф мезонлари ишлаб чиқилган;
аспектуал ва темпорал ҳодисалар нарратив матннинг мазмунан узвийлиги ҳамда боғлиқлигини таъминловчи восита эканлиги асосланган ва уларнинг прагматик фаоллашув кўлами очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Аспектуаллик ва темпораллик мазмуни ифодасининг когнитив-прагматик асослари юзасидан олиб борилган тадқиқотлар асосида:
тил бирликларининг нутқий фаоллашуви ва матн мазмунини шакллантиришдаги иштирокини аниқлашга доир таклиф этилган усуллардан И–204-4-5 рақамли “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” инновацион лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 13 сентябрдаги 89-03-3320-сон маълумотномаси). Натижада, ўқитувчиларнинг касбий маҳоратини ошириш, таълим тизими жараёнини мустаҳкамлаш мақсадида яратилган ўқув-услубий қўлланмалар, ўқув дастурлар ишлаб чиқишда янги таҳлилий методлар амалга оширилган;
инглиз ва ўзбек тилларида аспектуал ва темпорал ҳодисаларнинг ифодаланишида деривацион муносабатлар таҳлилига доир хулосалардан ОТ–Ф8–062 рақамли “Тил тараққиётининг деривацион қонуниятлари” фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 13 сентябрдаги 89-03-3320-сон маълумотномаси). Илмий натижалар татбиғи деривацион муносабатларнинг нутқий намоён бўлишига оид хулосаларни янги қарашлар билан бойитган;
 нарративликда тасвирий ифода, диалогларда акс этаётган воқеа-ҳодисаларнинг ўзаро алоқадорлиги, аспектуал маъноларнинг дискурс доирасидаги таҳлилларидан      А-1-219 рақамли “Таълим тизимида хорижий тил (инглиз) йўналишидаги олий таълим муассасаларида умумевропа компетенциялари (CEFR) бўйича С1 даражасини эгаллашни таъминлайдиган ўқув-услубий мажмуа яратиш” амалий лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 13 сентябрдаги 89-03-3320-сон маълумотномаси). Натижада хорижий тил (инглиз) йўналишидаги олий таълим муассасалари учун яратилган ўқув-услубий мажмуаларга дискурс таҳлили усуллари киритилган;
матн шаклланишида лингвокогнитив хусусиятлар таҳлили, инсон ижтимоий қиёфасини тасвирлашнинг ўзига хос дискурс сифатида намоён бўлиши, дейктик семантикани инсон ижтимоий қиёфасини тасвирлашдаги ўрни, матннинг когнитив, таркибий, дискурсив, концептуал тавсифи инсон ижтимоий қиёфасини ёритувчи восита эканлиги ҳақидаги таҳлиллардан ОТ–Ф8-002 рақамли “Ҳозирги замон цивилизациясининг инсон ижтимоий қиёфасига таъсири” фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 13 сентябрдаги 89-03-3320-сон маълумотномаси). Натижада инсон ижтимоий қиёфаси когнитив, концептуал жараёнлар маҳсули сифатида олинган;
катта ва кичик авлод муносабатларида прагматик ёндашув таҳлили, катта авлод вакилларини тарбиялаш ва уларнинг психо-эмоционал жиҳатларидан ўрганишда тил прагматик вазифаларининг ўрни, нутқнинг когнитив, концептуал тавсифи ҳар бир авлод қиёфасини ёритувчи восита бўлиши ҳақидаги маълумотлардан ЁА-1-117 рақамли “Катта авлод вакилларининг комил инсонни тарбиялашдаги ўрни ва ролини оптималлаштириш имкониятларини илмий-амалий татбиқ этиш” лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 29 ноябрдаги 89-03-4130-сон маълумотномаси). Натижада тилнинг прагматик-когнитив омиллари катта ва кичик авлод вакиллари ўртасидаги мулоқот самарадорлигини оширишга хизмат қилган;
умуминсоний қадриятлар барча халқларга хос бўлган когнитивлик маҳсули сифатида воқеланиши, ҳар қандай миллий қадрият лингвокогнитив хусусиятларда акс этувчи бирлик сифатида намоён бўлиши, ижтимоий-педагогик жараён бевосита лингвопрагматик хусусиятларда ифодаланиши билан боғлиқ ҳодисалар таҳлили бўйича маълумотлардан А-1-17 рақамли “Инсон капиталини ривожлантиришда миллий ва умуминсоний қадриятларининг ўрни ва ролининг ижтимоий-педагогик жиҳатларини илмий-амалий тадқиқ этиш” амалий лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 29 ноябрдаги 89-03-4130–сон маълумотномаси). Натижада, миллий қадриятлар лингвокогнитив хусусиятлар билан узвий боғлиқликда амал қилиши борасидаги қарашлар билан бойитилган;
диссертациянинг субъект ва унинг фаолияти, субъект ва унинг ҳаракати, субъект ҳолатининг ўзгариши, субъект ҳаракатининг миқдори, субъект ҳаракатининг сифатий хусусиятлари билан боғлиқ натижаларидан Самарқанд давлат телерадио-компаниясининг “Самарқанд оқшомлари”, “Таълим ислоҳотлари амалда” каби ўқув- маърифий ҳамда илмий-оммабоп телекўрсатувлари сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2018 йил 22 декабрдаги 09-01-540-сон маълумотномаси). Натижада ушбу кўрсатувлар оммабоплиги таъминланган;
диссертациядан ўрин олган дискурс таҳлилий материалларидан Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистондаги Британия кенгаши билан ҳамкорликда ташкил этилган инглиз тили ўқитувчиларини тайёрлаш дастурида фойдаланилган (Британия кенгашининг 2019 йил 6 сентябрдаги ОС-1632-сон маълумотномаси). Натижада инглиз тили кўникмаларини баҳолаш тизимини такомиллаштиришга хизмат қилган;
мулоқатда прагматик муносабат, шахснинг сифатий хусусиятларини шакллантириш натижаларидан Micromine компаниясида ташкил этилган офис ишчилари мулоқот этикети дастурида фойдаланилган (Micromine Pty Ltd компанияси ваколатхонасининг 2019 йил 28 августдаги 213-сон маълумотномаси). Натижада компания ходимлари мулоқотида прагматик мунособат хусусиятлари бойитилган.