Узакова Зарина Фуркатовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Алоҳида эҳтиёжли ёшларнинг ижтимоийлашуви, меҳнатга интеграциялашувининг ўзига хос хусусиятлари», 22.00.02–Ижтимоий тузилиш, ижтимоий институтлар ва турмуш тарзи (социология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/Sots10.
Илмий раҳбар: Бегматов Абдуллажон Сирожиддинович, фалсафа фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Давлат бошқаруви академияси, DSc.29.12.2018.S.23.04.
Расмий оппонентлар: Матибаев Тасполат Балтабаевич, социология фанлари доктори; Норбеков Анвар Шамурадович, социология фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон давлат санъат ва маданият институти.
II. Тадқиқотнинг мақсади: имконияти чекланган ёшларни ижтимоийлаштириш ва уларнинг меҳнатга интеграциялашуви жараёнларини такомиллаштиришга оид таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ижтимоийлашувнинг беш механизми (тўлиқ, қисман, бир томонлама, қайта ижтимоийлашув, ижтимоийлашув имконияти чекланган) асосида имконияти чекланган шахсларни юқори, ўрта, қуйи даражаларда босқичма-босқич ижтимоийлаштирувчи иерархик модель ишлаб чиқилган;
имконияти чекланган ва соғлом шахслар ўртасидаги ижтимоий ҳамкорликнинг волонтёрлик ҳаракати орқали амалга оширилиши уларни жамиятга интенсив интеграциялашувига имкон яратиши асосланган;
ногиронлиги бўлган шахсларнинг олий таълим олиш имкониятларини чеклашни бартараф этиш учун алоҳида имтиёзларни қўллаш орқали (кириш имтиҳонлари ўтказиладиган бино ва аудиторияларда зарур шарт-шароитлар яратиш, ногиронлиги бўлган шахслар учун қўшимча давлат гранти квоталари) уларда интеллектуал ривожланиш ва ўз-ўзини ижтимоий бандлигини таъминлаш имконини ошириши асосланган;
инклюзив тадбиркорлик тизимини жорий этиш орқали имконияти чекланган шахсларнинг ишлаб чиқариш жараёнларига интеграцияси ва бандлигини таъминлашнинг ижтимоий имкониятлари очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ногиронлиги бўлган ёшлар ижтимоийлашиши масалалари бўйича олинган тадқиқот натижалари асосида:
ижтимоийлашувнинг беш механизми асосида имконияти чекланган шахсларнинг ижтимоийлашув босқичларини акс эттирган ижтимоий моделдан Республика болаларни ижтимоий мослаштириш маркази фаолиятида фойдаланилган (Республика болаларни ижтимоий мослаштириш марказининг 2019 йил 23 январдаги 01/34-сон маълумотнома). Илмий натижаларнинг қўлланилиши ногиронлиги бўлган шахсларни ижтимоийлаштириш жараёни, модели ва босқичлари, ногирон болани тарбиялаётган оилаларни тавсифлаш ва ногиронлиги бўлган ёшларнинг жамиятга ижтимоийлашувини таҳлил қилиш имконини берган;
имконияти чекланган шахсларнинг жамиятга муваффақиятли интеграциялашувини таъминловчи ижтимоий ҳамкорликни ёшларда кўнгиллилар ҳаракатини (волонтёрлик) ривожлантиришга қаратилган ижтимоий лойиҳалар орқали амалга оширишга доир таклиф ва тавсияларидан ўрта махсус таълим муассасаларида психолог иш режаси ҳамда маънавий-маърифий ишлар режаларини шакллантиришда, ўқувчи-ёшларда имконияти чекланган тенгдошларига нисбатан инклюзив ёндашувни шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус  таълим вазирлигининг 2019 йил 22 майдаги 89-03-2141-сон маълумотномаси). Ушбу тавсиялардан фойдаланиб, «Чегарасиз ҳаёт» мавзусида ижтимоий лойиҳалар танлови ташкил этилган, унда иштирок этган ўқувчилар алоҳида эҳтиёжли шахсларнинг муаммолари ва уларнинг ечимларини биргаликда ҳал этиш, нодавлат нотижорат ташкилотлардаги волонтёрлик ҳаракатларида ихтиёрий иштирок этишга интилишлари ошган;
ОТМга киришда ногирон шахсларга нисбатан камситилишни бартараф этиш учун алоҳида имтиёзларни қўллаш орқали уларда олий маълумот олиш ва ўз-ўзини бандлигини таъминлаш имконини оширишига доир таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 1 декабрда қабул қилинган 5270-сонли «Ногиронлиги бўлган шахсларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарори лойиҳасини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2019 йил 22 майдаги 89-03-2141-сон маълумотномаси). Мазкур тавсиялардан фойдаланиб, амалдаги қонунчиликка киритилган ўзгаришлар алоҳида эҳтиёжли ёшларни олий таълим муассасаларига ўқишга кириш имкониятини кенгайтирган;
инклюзив тадбиркорликни татбиқ этиш орқали имконияти чекланган шахсларнинг меҳнат интеграцияси ва қисман бандлигини таъминлашга доир таклиф ва тавсиялардан «Ўзбекистон ногирон ишбилармон аёллар миллий ассоциацияси» ННТ томонидан “Ногирон ишбилармон аёлларнинг кучларини бирлаштириш ва улар ўртасида ҳамкорликни кенгайтириш” мавзусидаги Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг ННТларни қўллаб-қувватлаш жамғармаси грант лойиҳасини амалга оширишда фойдаланилган («Ўзбекистон ногирон ишбилармон аёллар миллий ассоциацияси» ННТнинг 2018 йил 17 июлдаги 9-сон маълумотномаси). Грант лойиҳаси доирасида ногиронлиги бор қизлар томонидан яратилган қўл меҳнати маҳсулотларини сотишга мўлжалланган дўкон ишга туширилиши орқали уларнинг қисман бандлигини таъминлаш имкониятлари кенгайган.