Sayt test rejimida ishlamoqda

Муталова Мамура Каримжановнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ғўзанинг тетраплоид турларидан селекция учун янги донорлар яратишдада кариологик услубдан фойдаланиш», 03.00.09–Умумий генетика (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/В336.
Илмий маслаҳатчи: Абдуллаев Абдумавлон Абдуллаевич, биология фанлари доктори, профессор, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, Ўзбекистон Миллий университети, DSc.29.08.2017.В.53.01.
Расмий оппонентлар: Сайдалиев Хакимжон, қишлоқ хўжалик фанлари доктори, профессор; Бобоев Сайфулла Ғафурович, биология фанлари доктори, 
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: бошланғич турлар кариотипларининг ўхшашлик ёки фарқланиш даражасини, уларнинг турлараро дурагайлар ва микроспорогенезга таъсирини аниқлаш ҳамда селекцион ишларда фойдаланиш учун қимматли биотипларни ажратиб олишдан иборат.  
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
илк бор кариологик маълумотлар асосида олинган дурагайлар ва амфиплоидларнинг морфобиологик, цитологик тадқиқот натижалари аниқланган;
бошланғич шакллар, дурагайлар ва полиплоидлар хромосомаларининг идиораммаларининг қиёсий таҳлил натижалари аниқланган;
бошланғич шакллар ва дурагайлар  кариотипларининг структураси микроспорогенез жараёни бузилиш даражасининг чанг доначалари шаклланишига ва тузилишига таъсири аниқланган;  
ғўзада дурагайлаш ва экспериментал полиплоидиянинг натижалари дурагайлаш пайтида ота-она шакллар кариотипларининг (идиограмма) тузилишига боғлиқлиги  исботланган;
илк бор кариологик маълумотлар асосида, ғўзада ҳаётчан дурагай шакллар олиш мумкинлигини башорат қилиш илмий-амалий жиҳатдан исботланган.
Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Ғўзанинг тетраплоид турларидан селекция учун янги донорлар яратишда кариологик услубдан фойдаланиш бўйича олинган натижалар асосида:
тезпишар, тола чиқими ва узунлиги юқори бўлган ўрта толали Л-218, Л-252 ва Л-260 тизмаларни донор сифатида “Ғўза генофонди” ноёб объекти коллекциясига киритилган (Ўзбекистон Фанлар академиясининг 2019 йил 11 апрелдаги 4/1255-1137-сон маълумотномаси). Натижада ушбу ноёб шакллар ғўзанинг дунёвий генофондини бойитиш ҳамда коллекцион намуналар бўйича электрон базасини шакллантириш имконини берган;
ғўзанинг ёввойи тетраплоид турларидан кариологик услубда аниқланган хромосомалар мутаносиблигидан ФА-А8-Т026 рақамли “Дунё ғўза генофонди тетраплоид турлари навларининг хилма-хиллигини ўрганиш, хўжалик ва биологик хусусиятларига ҳамда селекциявий потенциалига баҳо бериш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада тетраплоид турлар ва намуналарнинг морфобиологик ва қимматли хўжалик белгиларини генетик-селекцион баҳолашда фойдаланилган (Ўзбекистон Фанлар академиясининг 2019 йил 11 апрелдаги 4/1255-1137-сон маълумотномаси). Натижада тетраплоид турлар навлари хилма-хиллигининг қимматли-хўжалик белгилари бўйича генетик-селекция ишлари учун тезпишар, юқори ҳосилли донорлар ажратиб олиш имконни берган;
ғўзанинг туричи географик узоқ шаклларни Л-6161 х 75007-3 чатиштириш йўли билан яратилган ЎзФА-709 нави Давлат нав синаш комиссиясининг «грунтконтрол» кўчатзорида  амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2019 йил 8 августдаги 02/020-1674-сон маълумотномаси). Натижада ЎзФА-709 навининг қимматли хўжалик белгилари андоза навларга нисбатан тезпишарлиги, серҳосиллиги,тола чиқими ва сифати юқорилиги ҳисобига юқори иқтисодий самарадорликка эришиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish