Sayt test rejimida ishlamoqda

Азимов Абдулахат Абдужабборовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Ғўзанинг интрогрессив тизмаларини биотик стрессларга толерантлигини ўрганиш асосида навлар яратиш», 03.00.09–Умумий генетика (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.1.DSc/В89.
Илмий маслаҳатчи: Нариманов Абдужалил Абдусаматович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, Ўзбекистон Миллий университети, DSc.29.08.2017.В.53.01.
Расмий оппонентлар: Ризаева Сафия Мамедовна, биология фанлари доктори, профессор; Рашидова Дилбар Каримовна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори; Абдуллаев Алишер Абдумавлянович, биология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: интрогрессив тизмалар иштирокида олинган дурагай популяциялар авлодида вилтга чидамлилик белгисини ирсийланиш ва авлоддан-авлодга берилиш характерини тавсифлаш, шунингдек касаллик ва зараркунандаларга чидамли янги ғўза навларини яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор ёввойи G.trilobum Skovsted диплоид тури иштирокида олинган интрогрессив шаклларнинг генетик потенциали ва унинг вилтга ҳамда зараркунандаларга чидамлилик билан боғлиқлиги аниқланган;
интрогрессив шакллар иштирокида олинган дурагайларда миқдорий белгиларнинг ирсийланиши ва ўзгарувчанлиги, F1 дурагайларида вертициллез вилтга чидамлилик доминант характерда ирсийланиши аниқланган;
қимматли селекцион ашё яратишда навлараро дурагайлашга нисбатан ёввойи турларнинг фойдали белгиларини маданий G.hirsutum L. тури геномига, дурагайлашда интрогрессив шакллар ва навлардан фойдаланиш йўли билан ўтказишнинг оригинал схемаси ишлаб чиқилган;
турлараро дурагайлаш асосида олинган интрогрессив шакллар вилтга, ғўза битига (ширага) ва ўргимчакканага мажмуий чидамли, ўзида қимматли хўжалик белгиларни мужассамлаштирган қимматбаҳо донорлар эканлиги исботланган; 
вилт, шира ва ўргимчакканага чидамли, юқори маҳсулдор рекомбинантларни танлаш ишларини ажралиш кетаётган авлодларда ўтказиш самарали эканлиги аниқланган;
F2 ва F3 да энг юқори трансгрессия даражаси ва частотасини кўрсатган генотиплар комбинацияси қолган дурагай комбинацияларга қараганда юқорироқ селекцион қийматга эга эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Генетик-интрогрессив линиялар яратишда туричи ва турлараро чатиштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ўрта толали ғўзанинг “Ишонч” ғўза навига Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлиги томонидан селекция ютуғига патент олинган (№NAP00214, 2018 й.). Натижада “Ишонч” ғўза навини сув танқислигига чидамлилиги ва юқори ҳосилдорлиги ҳисобига юқори рентабеллик имконини берган; 
ғўзанинг интрогрессив тизмаларида қимматли хўжалик белгиларининг ва биотик стресс омилларга бардошлиликнинг ирсийланиши бўйича олинган маълумотлардан ҚХА-8-069-2015 рақамли “Ғўзанинг G.hirsutum L турининг турли геномлари асосида сув танқислигига ва шўрланишга чидамли, тезпишар, йирик кўсакли, экологик пластик навларини яратиш” лойиҳасида ғўза генотипларини биотик стрессларга чидамлилигини баҳолашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Уруғчиликни ривожлантириш марказининг 2019 йил 21 октябрдаги Т-9/02-1044-сон маълумотномаси). Натижада ўрта толали ғўзанинг биотик ва абиотик омилларига бардошли намуналарни ажратиб олиш имконини берган;  
ажратиб олинган интрогрессив линиялардан 20016–QNXZ-B-20 рақамли “Хитой фанлар академияси ёш талантларни ўстириш дастури” (Хитой) амалий лойиҳасида шўрга чидамли намуналарни танлашда фойдаланилган (Хитой Фанлар академияси Шинжон экология ва география институти маълумотномаси). Натижада шўрхокликка чидамли линиялар ажратиб олиш имконини берган;
комплекс қимматли хўжалик белгиларига эга бўлган 21 та интрогрессив тизмаларнинг ҳамда “Ишонч” навининг уруғлик материаллари “Ғўза генофонди” ноёб объекти тўпламига киритилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2019 йил 31 июлдаги 4/1255-2102-сон маълумотномаси). Натижада ушбу ноёб намуналар ғўзанинг дунёвий генофондини бойитиш, қимматли хўжалик белгиларининг комплекс мажмуига эга тизмаларнинг ахборот базасини шакллантириш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish