Амонова Матлуба Мухтаровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Бўяш ва пардозлаш корхоналаридаги оқава сувларни тозалаш жараёнини такомиллаштириш», 02.00.01–Ноорганик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.3.PhD/К123.
Илмий раҳбар: Равшанов Қазоқмурод Асадович, кимё фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, PhD.28.06.2018.К.72.01.
Расмий оппонентлар: Азизов Тохир Азизович, кимё фанлари доктори, профессор; Муҳиддинов Баҳодир Фахриддинович, кимё фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Ургенч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ишлаб чиқаришдаги турли технологик жараёнларда ҳосил бўладиган оқава сувларини экологик самарали кимёвий комплекс тозалаш усулини яратиш ва такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор оқава сувларни тозалаш учун адсорбент, коагуянтлар ва флокулянт сифатида Навбаҳор бентонити, алюминий сульфат, натрий гидросульфит ва полиакриламид (ПАА)дан иборат аралаш ингредиентлар қўлланилиши жараёнларининг илмий ва амалий имкониятлари аниқланган;
бўяш-пардозлаш корхоналари оқава сувлари тозаланиш даражасининг адсорбент, коагулянтлар ва флокулянтнинг миқдорига, эритма муҳитига ҳамда жараённинг боришига таъсир этувчи асосий омиллар аниқланган;
оқава сувлари тозаланиш даражасига флокулянт молекуляр массасининг таъсири аниқланган ва рН = 7,5-9,0 қийматлар оралиғида юқори самарали эканлиги исботланган;
адсорбент, коагулянт ва флокулянт биргаликда бентонит: Al2(SO4)3:NaHSO3:ПАА=6,0:1,0:0,75:0,5 г/л миқдорий нисбатларда қўлланилганда оқава сувларнинг максимал тозаланиш даражаси 91–95% ни ташкил этиши, оқава сув ранг интенсивлиги ва кислороднинг кимёвий сарфи (ККС) бўйича юқори самарадор бўлиши исботланган;
адсорбент заррачаларининг ўлчами ҳамда коагулянтлар ва флокулянтларнинг миқдорига боғлиқ ҳолда оқава сувлардан бўёвчи моддалар ва сирт фаол моддалар (СФМ)ни ажратиб олиш имкониятлари назарий ва амалий жиҳатдан исботланиб, миқдорий катталиклари аниқланган;
оқава сувларнинг таркиби, уларни тозалаш учун фойдаланилган аралаш ингредиентларнинг физик-кимёвий хоссалари, ҳосил бўлган оралиқ ва якуний маҳсулотлари таркиби, содир бўладиган жараёнлар механизми аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Бўяш ва пардозлаш корхоналаридаги оқава сувларни тозалаш жараёнини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
бентонит, алюминий сульфат, натрий гидросульфит ва полиакриламид моддаларидан иборат “адсорбент-коагулянт-флокулянт” композицияси тўқимачилик корхоналарининг оқава сувларини тозалашда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг 2019 йил 11 апрелдаги 03-02/3-1945-сон маълумотномаси). Натижада оқава сувларни тозаловчи янги комплекс препарат яратиш имконини берган;
оқава сувларни комплекс тозалаш усули тўқимачилик корхоналарининг пардозлаш фабрикаларида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг 2019 йил 11 апрелдаги 03-02/3-1945-сон маълумотномаси). Натижада оқава сувларни тозалагандан сўнг муаллақ моддалар миқдорини 330 мг/л дан 42 мг/л гача камайтириш ҳамда оқава сувларни муаллақ заррачалардан тозалаш самарадорлигини 87,3% га ошириш имконини берган.