Тилакова Мавжуда Ашуровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “VIII-IX синф ўқувчиларида синфдан ташқари машғулотларда креатив қобилиятларни ривожлантиришнинг педагогик шарт-шароитлари”, 13.00.01¬–Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.4.PhD/Ped926.
Илмий раҳбар: Мардонов Шукрулло Қўлдошевич, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Tошкент вилояти Чирчиқ давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент вилояти Чирчиқ давлат педагогика институти, PhD.28.03.2019.Ped.82.01.
Расмий оппонентлар: Эркабаева Нигора Шерматовна, педагогика фанлари доктори, профессор; Исақулова Нилуфар Жонизоқовна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: VIII–IX синф ўқувчиларининг креатив қобилиятларини синфдан ташқари машғулотлар жараёнида ривожлантиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
умумтаълим мактаблари ўқувчиларининг креатив қобилиятларини ривожлантиришнинг психологик (қобилият, қизиқиш, эҳтиёжлари), интеллектуал-ижодий фаолияти (муаммони ечишга мотивацион ёндашув, синфдан ташқари машғулотлар жараёнининг тузилмавий мазмуни, тарихий-маданиятшунослик материалини интеллектуал-ижодий идрок қилиш) ва педагогик..(интеллектни ривожлантиришга интилиш, ўз-ўзини англаш, иродавийлик, ишчанлик, ахлоқ-одоб ва бошқа фазилатлар шаклланиш) омиллари (мотивацион омил, қобилият, қизиқиш, эҳтиёж, идрок қилиш, ўқувчиларнинг интеллектуал-ижодий фаолияти, уни ривожлантириш схемаси, модели) аниқлаштирилган;
юқори синф ўқувчиларининг креатив (муаммонинг ностандарт ечимини топиш, инсоннинг тафаккур, мулоқот фаолиятдаги ижодий имконияти) қобилиятларни (тизимли ҳаракатлар, таҳлил синтез-таҳлил, ижодий ифодалаш, умумлаштириш, хулосалаш) интерфаол (гуруҳда ишлаш, ролли ўйинлар, кластер ва бошқалар) усуллар воситасида ривожлантиришнинг ички (автоген, рефлексия) ва ташқи (инновацион таълим муҳити) синф ва синфдан ташқари машғулотлар жараёнида такомиллаштирилган;
ўқувчиларда креативлик қобилиятини ривожлантириш модели (нусха кўчириш орқали атроф-муҳитни англаш, ҳис қилиш) тарихий-маданий ёдгорликлардан синфдан ташқари машғулотларда (саёҳат дарси, маърузалар конференциялар, суҳбат, мини-баҳс мунозараларда) рефлексив (ҳис этиш ва ундан фойдаланиш, тафаккур тезлиги, аниқлиги, ўзгарувчанлиги) ўрганиш асосида такомиллаштирилган;
ўқувчиларининг креативлик қобилиятини ривожлантиришга қаратилган дидактик топшириқларни бажариш методлари (вариантларни танлаш, тизимли оператор, ихтирочилик масалаларини ечиш алгоритмини қўллаш) интерфаол таълим технологиялари (тарихий атамалар занжири, кластер, БББ) асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
VIII–IX синф ўқувчиларида синфдан ташқари машғулотларда креатив қобилиятларини ривожлантиришнинг педагогик шарт-шароитлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ўқувчиларнинг креатив қобилиятларини ривожлантиришнинг психологик ва педагогик жиҳатларини аниқлаштиришга доир таклифлар Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 6 апрелдаги 187-сон қарори 3-иловаси билан тасдиқланган «Умумий ўрта ва ўрта-махсус касб-ҳунар таълимининг умумтаълим фанлари бўйича малака талаблари» мазмунига сингдирилган (Халқ таълими вазирлигининг 2018 йил 20 июндаги 01-02/2-2-194-сон маълумотномаси). Натижада умумтаълим мактаблари ўқувчиларининг креатив қобилиятлари, қизиқиши, эҳтиёжлар тўғрисидаги тасаввурлари бойитилган;
Ўзбекистон тарихий маданий ёдгорликларини ижодий ўрганиш жараёнида ўқувчиларнинг креатив қобилиятларини ривожлантиришни такомиллаштирилган технологияларидан ПЗ2017927124 рақамли «Таълим муассасаларида ҳамкорлик асосида педагогик фаолиятни ривожлантириш» мавзусидаги амалий лойиҳани ишлаб чиқишда фойдаланилган (Халқ таълими вазирлигининг 2018 йил 20 июндаги 01-02/2-2-194-сон маълумотномаси). Натижада юқори синф ўқувчиларининг креатив қобилиятларининг шаклланишига эришилган;
юқори синф ўқувчиларининг креатив қобилиятларини ривожлантириш механизмларини такомиллаштириш модели ҳамда Ўзбекистон тарихий-маданий ёдгорликларини креатив ўрганишга доир таклифлардан Халқ таълими вазирининг 2017 йил 3 июлдаги «Умумий ўрта таълимнинг давлат таълим стандартлари талаблари асосида такомиллаштирилган ўқув дастурларини тасдиқлаш ва амалиётга жорий этиш тўғрисида»ги 190-сон буйруғи билан тасдиқланган 8–9-синфлар учун Ўзбекистон тарихи фанининг ўқув дастурини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Халқ таълими вазирлигининг 2018 йил 20 июндаги 01-02/2-2-194-сон маълумотномаси). Натижада, юқори синф ўқувчиларининг тарихий-маданий ёдгорликлар бўйича билим, кўникма ва малакаларини такомиллаштиришга эришилган.