Саидова Шоира Олимовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Meloidogyne авлоди нематодаларининг морфо-биологик хусусиятлари ва хўжалик аҳамияти (Тошкент воҳаси мисолида)», 03.00.06–Зоология (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.4.PhD/B246. 
Илмий раҳбар: Эшова Холиса Саидовна, биология фанлари доктори, доцент. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Зоология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Зоология институти, Ўзбекистон Миллий университети, DSc.29.08.2017.В.52.01.
Расмий оппонентлар: Медетов Махсетбай Жапакович, биология фанлари доктори; Ҳайдарова Пардахол Бобокелдиевна, биология фанлари номзоди, доцент. 
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Meloidogyne авлоди нематодаларининг морфологик ва биологик хусусиятларини аниқлаш ҳамда “ўсимлик-нематода” тизимидаги ўзаро муносабатлари асосида нематодаларнинг хўжалик аҳамиятини асослашдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Тошкент воҳаси шароитида Meloidogyne авлоди нематодаларининг тарқалиши ва қишлоқ хўжалик экинларининг улар билан зарарланиш даражаси аниқланган;
Тошкент воҳасида бўртма нематодаларининг 82 тур маданий ва ёввойи ўсимлик-хўжайинлари рўйхати тузилган, шулардан илк бор 31 тури Ўзбекистонда бўртма нематодаларнинг ўсимлик-хўжайини экани исботланган;
иссиқхона шароитида помидорнинг “ТЕМП” нави илдизида ерёнғоқ бўртма нематодаси ривожланиш жадаллиги ва урғочи нематодаларнинг серпуштлиги ташқи муҳит омилларига боғлиқлиги очиб берилган;
ерёнғоқ бўртма нематодасининг ўсимлик-хўжайинлари билан ўзаро муносабатлари аниқланган: нематоданинг репродуктивлик хусусияти ва зарарланиши ўсимлик хўжайинларига боғлиқ ҳолатда экани асосланган;
илк бор Meloidogyne arenaria нематодаси билан зарарланган помидор ва бақлажон илдизининг гистологик ўзгаришлари аниқланган; 
илк бор тажриба йўли билан помидорнинг “Роза Востока”, “Авиценна”, “Тошкент тонги”, “Ўзбекистон” навларини илдиз бўртма нематодаларига берилувчанлик хусусиятлари ва паразитга чидамлилик даражаси аниқланган;
қишлоқ хўжалик экинлари мелойдогинозига қарши кураш чора-тадбирлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Meloidogyne авлоди нематодаларининг морфо-биологик хусусиятлари ва хўжалик аҳамияти бўйича олинган илмий натижалар асосида:
иссиқхона шароитида помидорда ерёнғоқ бўртма нематодаси – Meloidogyne arenaria қарши курашда Видат L 24 % нематоцид препаратини 10 л/га сарф меъёрида қўллаш бўйича амалий тавсиялар Тошкент вилояти Янгийўл тумани “Шўралисой Садаф” фермер хўжалиги амалиётига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Ўсимликлар карантини давлат инспекциясининг 2019 йил 25 июндаги 3-30/167-сон маълумотномаси). Натижада илдизда бўртмалар ҳосил бўлиш жараёни 79,0% га ва личинкаларнинг миқдор жиҳатдан 96,7%га камайтириш имконини берган;
қишлоқ хўжалиги ўсимликлари мелойдогинози ва унга қарши кураш чора-тадбирлари юзасидан ишлаб чиқилган амалий тавсиялар “Ўзагрокимёҳимоя” АЖнинг Тошкент вилояти ҳудудий бўлими амалиётига жорий қилинган (“Ўзагрокимёҳимоя” АЖнинг 2019 йил 16 августдаги 02-13/804-сон маълумотномаси). Натижада қишлоқ хўжалик экинларининг ҳосилдорлигини 15–20%га ошириш имконини берган;
Meloidogyne arenaria турига мансуб 25 нусха анал-вульвар пластинкали препарати, нематода намуналари ҳамда нематода билан зарарланган помидор, бақлажон, булғор қалампири илдизларининг намуналари республикада етакчи бўлган “Зоология коллекцияси” ноёб объектига киритилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2019 йил 5 апрелдаги 4/1255-1062-сон маълумотномаси). Натижада йиғилган намуналар Meloidogyne авлоди нематодаларининг тур таркибини аниқлаш, ўсимлик илдизи ва илдиз тўқимасига патологик таъсири юзасидан маълумотларни таҳлил қилиш имконини берган.