Токимбетова Гулбахар Абатбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Бердақнинг ижодий индивидуаллиги», 10.00.12–Қорақалпоқ адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/Fil203.
Илмий раҳбар: Жаримбетов Қурбанбай Қудайназарович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, DSc.27.06.2017.Fil.20.01.
Расмий оппонентлар: Бекбергенова Зияда Утеповна, филология фанлари доктори; Эшниязова Элмира Наурызбаевна, филология фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: XIX асрдаги қорақалпоқ мумтоз адабиётининг намояндаси Бердақ шоирнинг ижодий индивидуаллигининг ғоявий-тематик, миллий ўлчам ва бадиийлик мезонларини XIX аср тарихий-маданий шароити, адабий анъаналар ва муҳит билан чамбарчас боғлиқликда изчил умумлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
XIX аср қорақалпоқ мумтоз адабиётининг ёрқин намояндаси Бердақ ижодининг поэтик ҳусусиятлари ва шоир услубий-шаклий изланишлари шакл ва мазмун уйғунлиги ҳамда миллий, маданий, адабий, тарихий, диний қадриятларни тиклаш манфаатлари нуқтаи назаридан умумлаштирилган;
Бердақ асарларида ижодий индивидуаллик босқичига кўтарилишнинг асосий омиллари аниқланган, муаллиф яшаган ижтимоий-сиёсий ва маданий ҳаётнинг шоир ижодига таъсири очиб берилган, шоир ижодига Хоразм адабий муҳити таъсири исботланган;
халқ оғзаки ижоди анъаналари (ғоя, мавзу, образ, жанр) интерпретацияси ва бу борадаги шоирнинг ижодий изланишлари аниқланган ҳамда фольклористик талқини ўзига хослиги ва эпик тафаккур миқёсларидан фойдаланиш маҳорати кўрсатилган;
жанрий изланишлар ва тасвир руҳиятини кўрсатиш ҳамда эстетик баҳолаш ёрдамида ижодий алоҳидалик белгилари адабий анъана ва бадиий маҳорат контекстида аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Бердақ шоирнинг ижодий индивидуаллик масаласи бўйича олиб борилган тадқиқотлар, олинган илмий натижалар асосида:
Бердақ лирикасида ижодий индивидуалликнинг намоён бўлишидаги ўзига хосликлардан ЎзР ФА ҚҚБ Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилаётган ФА-Ф01-005 рақамли «Қорақалпоқ фольклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш» мавзусидаги лойиҳани амалга оширишда фойдаланилган (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2018 йил 23 майдаги 17.01/95-сон маълумотномаси). Ушбу натижаларининг қўлланиши натижасида Бердақ ижодий индивидуаллиги ва бадиий маҳорати бўйича қарашлар янада ойдинлаштирилган;
Бердақ ижодида адабий таъсир, хусусан Хоразм адабий муҳити таъсирининг ўрни ҳақидаги янги хулосалардан Бердақ миллий музейида Бердақ ҳаёти ва ижоди бўйича экспозицияни бойитишда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2017 йил 25 августдаги 2-04/705-1-сон маълумотномаси). Натижада Бердақ Қарғабой ўғли асарларининг турфа ўзига хос хусусиятлари ва жанрий новаторлигини кўрсатияшга эришилган;
Бердақ ижодининг ёш авлод маънавиятини шакллантиришдаги ўрни ҳамда миллий ўзликни англашдаги аҳамиятига доир илмий-назарий хулосалардан Қорақалпоғистон Республикаси телерадиоканалининг «Адабиёт ва давр», «Сўнмас юлдузлар», «Адабий портрет», «Тарихий шахслар», «Халқ дурдонасидан», «Ёшлар учун», «Мерос» 2018 йил апрель ойидаги кўрсатувлари сценарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси телерадиокомпаниясининг 2018 йил 25 декабрдаги 01-02/542-сон маълумотномаси). Бу эса шоир ижодининг қорақалпоқ мумтоз адабиётидаги ўзига хос услуби ва табиатини тавсифлашга кенг йўл очаган.