Шукуров Зухриддин Фазлиддиновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Каржантау ер ёриғи сейсмик ҳолатига мос замонавий ҳаракатларни ГИС технологияси асосида моделлаштириш», 04.00.06–Геофизика. Фойдали қазилмаларни қидиришнинг геофизик усуллари (геология-минералогия фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.PhD/GM13.
Илмий раҳбар: Хамидов Лутфулла Абдуллаевич, физика-математика фанлари доктори, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Сейсмология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Минерал ресурслар институти, Геология ва геофизика институти, Гидрогеология ва инженерлик геологияси институти, Сейсмология институти, Ўзбекистон Миллий университети ва Тошкент давлат техника университети, DSc.27.06.2017.GM.40.01.
Расмий оппонентлар: Максудов Сабитжан Хамидович, физика-математика фанлари доктори; Атабаев Дилшот Хусаинбаевич, геология-минералогия фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: «Ўзбекгидрогеология» ДК.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Каржантау ер ёриғи ҳудудида ер қобиғининг сейсмиклик билан боғлиқ замонавий ҳаракатларини ГИС технологияси асосида моделлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Каржантау ва Товоқсой ер ёриқлари ҳудудларининг 36 йиллик (1979–2016 йй.) ўртача вертикал ҳаракатлари адвектив структуралар ривожланиши қонунияти асосида рўй бериши аниқланган;
илк бор глобал навигацион йўлдошлар тизимлари (GNSS) маълумотларини қайта ишлаш ва таҳлил қилиш дастури асосида Шарқий Ўзбекистон ҳамда унинг атрофидаги ҳудудлар ер қобиғининг йиллик ўртача горизонтал ва вертикал ҳаракат тезликлари аниқланган;
содир бўлган зилзилалар натижасида ер юзасида пайдо бўлган силжишларни эмпирик ифодалар орқали ҳисоблаб топиш мумкинлиги аниқланган;
ер ёриқлари билан чегараланган блокларнинг Мохоровичич чегарасигача бўлган қалинликлари ва бошқа физик параметрларини баҳолаш кўрсаткичлари ишлаб чиқилган;
Шарқий Ўзбекистон ва унга ёндош ҳудудлар ер қобиғи замонавий ҳаракатларининг моделлари яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистоннинг сейсмик фаол ҳудудларида ер қобиғининг замонавий ҳаракатларини аниқлаш ва ГИС технологияси асосида моделларини яратиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Каржантау ва Товоқсой ер ёриқлари кесишган ҳудудда аниқланган 36 йиллик ўртача вертикал ҳаракатлар Фавқулодда вазиятлар вазирлиги амалиётига жорий этилган (Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг 2019 йил 30 октябрдаги 2/4/24-2852-сон маълумотномаси). Натижада Тошкентолди ҳудуди ер қобиғининг кучланганлик деформацион ҳолатини сейсмологик, геофизик ва геодезик кузатувлар мажмуаси мониторингини доимий олиб бориш заруратини асослашга хизмат қилган;
тадқиқот ҳудудининг сўнгги 100 йилда содир бўлган зилзилалар оқибатида юзага келган силжишларни акс эттирувчи силжишлар харитаси Фавқулодда вазиятлар вазирлиги амалиётига жорий этилган (Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг 2019 йил 30 октябрдаги 2/4/24-2852-сон маълумотномаси). Натижада фавқулодда геодинамик хатарли ҳудудларни ажратиш ва ер қобиғининг хавфли деформацияланаётган жойларини баҳолашга имкон берган;
ер ёриғи ҳудуди блокларининг деформация модели Фавқулодда вазиятлар вазирлиги амалиётига жорий этилган (Фавқулодда вазиятлар вазирлигининг 2019 йил 30 октябрдаги 2/4/24-2852-сон маълумотномаси). Натижада Каржантау ҳудудининг эндоген геологик жараёнлар мониторинги ҳамда сейсмик фаол зоналарнинг тоғ жинслари кескин деформацияга учрашини тезкор баҳолаш имконини яратган.