Мухаммедова Нилуфар Элибоевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Маргарет Дрэббл асарларида аёл образи ва унинг ижтимоий-эстетик талқини”, 10.00.04–Европа, Америка ва Австралия халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.PhD/Fil142.
Илмий раҳбар: Лиходзиевский Анатолий Степанович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик институти, Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, Ўзбекистон Миллий университети, DSc.27.06.2017.Fil.21.01.
Расмий оппонентлар: Муҳибова Ульпатхон Учкуновна, филология фанлари доктори, доцент; Қосимов Абдуғаппор Абдукаримович, филология фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: амалий ва назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Маргарет Дрэббл асарларида аёл образи яратилишидаги ўзига хослик ҳамда унинг ижтимоий-маънавий ва эстетик аҳамиятини белгилаш ҳамда асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Маргарет Дрэббл ижодида ХХ аср иккинчи ярми инглиз адабиётида шаклланган ёшлар ижодий гуруҳи, ишчилар романи, аёллар насри ва психологик романга хос хусусиятлар қаҳрамонларнинг ижтимоий-маънавий, руҳий изланишлари орқали асосланган;
феминизмнинг иккинчи оқими таъсири ижтимоий-сиёсий жараёнлар ҳосиласи сифатида Маргарет Дрэббл ижодида бадиий талқин этилганлиги исботланган;
аёл образининг жамиятда шахс сифатида тасвирланиши ва асарларда унинг ижтимоий мавқеини белгилаб берувчи ёшга оид хусусиятлари исботланган;
Маргарет Дрэбблнинг «Қизил либосли қиролича» романида тасвирланган Шарқ аёли мавқеида қиролича, она, рафиқа каби жиҳатлар мавжудлиги далилланган;
асарда ғоявий-бадиий мотивларни очувчи воситалар, рамзлар, поэтик серқатламлилик образлар орқали ифодаланганлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Маргарет Дрэббл асарларида аёл образи ва унинг ижтимоий-эстетик талқини бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Маргарет Дрэббл романларидаги образлар тизими ва адиба асарлари поэтикасига оид хулосалардан ФАФ1-Г040 рақамли «Ўзбек адабиёти қиёсий адабиётшунослик аспектида: типология ва адабий таъсир» фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2018 йил 2 апрелдаги 3/1255-818-сон маълумотномаси). Натижада образларнинг асарлар кесими асосида аниқланиши, ёзувчининг бадиий тасвир воситалари ва усуллар орқали образлар хусусиятларини ёритиб бериши мумкинлигига оид замонавий адабиётшунослик талабларидан келиб чиқиб билдирилган фикрлари тадқиқот мазмунини бойитишга хизмат қилган;
Маргарет Дрэббл асарларида яратилган аёл образи ва унинг ижтимоий-эстетик талқинига оид хулосалардан ва уларнинг миллий-маданий хусусиятлари ҳақидаги маълумотлардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг давлат адабиёт музейида ташкил этилган «Ўзбек ва дунё адабиётида умумбашарий мавзулар» номли экспозицияни шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2018 йил 2 апрелдаги 3/1255-818-сон маълумотномаси). Натижада ўқувчи ва томошабинларга инглиз маданияти ва асар таржималари, инглиз аёли образи ва унинг жамиятда тутган ўрни ҳақидаги қимматли маълумотларга эга бўлиш имкониятини яратган;
Маргарет Дрэббл асарларидаги аёл образи ва унинг ижтимоий эстетик талқинига оид хулосалардан АҚШнинг Баффало шаҳридаги Нью Йорк давлат университети қошидаги илмий-тадқиқот марказининг «Замонавий бадиий адабиётнинг юксалишида гендер масалаларнинг таъсири» илмий лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (АҚШнинг Баффало шаҳридаги Нью Йорк давлат университети қошидаги Гуманитар фанларда гендер ва аёлнинг таълим олиш масалалари илмий-тадқиқот марказининг 2019 йил 18 апрелдаги маълумотномаси) Натижада, замонавий бадиий адабиётда турли ёшдаги аёллар образи яратилиши, уларнинг ижтимоий мақоми масалаларига оид билдирилган фикрлари, феминистик назарияларнинг бадиий адабиётда тадқиқ этилишига оид билдирилган хулосалари лойиҳанинг мазмунини бойитишга ва глобал гендер тадқиқотларнинг халқаро даражадаги сифатини таъминлашга хизмат қилган;
Маргарет Дрэббл ижодидаги аёл образи унинг шахс сифатида шаклланиш масалалари, адиба асарларининг умумбашарий қийматига оид илмий материаллардан «Маданият ва маърифат» телеканалидаги «Дунё адабиёти» кўрсатувининг бир қатор сонларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Маданият ва маърифат» телеканалининг 2018 йил 11 январдаги 02-16/17-сон маълумотномаси). Мазкур тадқиқот натижаларининг эфирга узатилиши мамлакатимиз аҳолисини инглиз адабиётининг замонавий намояндаси Маргарет Дрэббл асарлари билан чуқурроқ таништириш, уларда акс этган гуманизм ғояларини тарғиб этишга, маънавий маданиятни шакллантиришга хизмат қилган;
Маргарет Дрэббл романларида яратилган аёл образи ва унинг ўзига хос хусусиятларига оид маълумотлар Ойбек уй-музейида ташкил этилган «Ойбек таржимон» бўлимини ва музейнинг илмий-ёрдамчи фондини бойитишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2018 йил 18 июндаги 01-11-008-4245-сон маълумотномаси). Натижада Маргарет Дрэббл ижодида мавжуд бўлган образлар хусусиятлари Ойбек асарларида яратилган қаҳрамонларнинг ўхшашлигига боғлиқ муҳим материаллар ўзбек адабиётининг янги қирраларини баҳолаш имконини берган.