Elmuradov Burxon Juraevichning
fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan tarmog‘i nomi): «Kondensirlangan benzo- va tienopirimidin-4-onlar sintezi, kimyoviy o‘zgarishlari va biologik faolligi», 02.00.03–Organik kimyo (kimyo fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2019.4.DSc/K74.
Dissertatsiya bajarilgan muassasalar nomi: O‘simlik moddalari kimyosi instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: O‘zbekiston Milliy universiteti, DSc.27.06.2017.K.01.03.
Rasmiy opponentlar: Abdushukurov Anvar Kabirovich, kimyo fanlari doktori; Kirschning Andreas, kimyo fanlari doktori, professor; Azizov Umarxon Muxtarovich, kimyo fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent farmatsevtika instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: bi-, trisiklik benzo- va tienopirimidinlar yangi hosilalarining sintez usullarini ishlab chiqish hamda ularning tuzilishini, fizik-kimyoviy va biologik xossalarini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
bi- va trisiklik tieno- va benzopirimidinlarni karbonil guruhini xlorlash va tionlash orqali reaksion faolligi yuqori Cl atomi va C=S guruhi saqlagan birikmalar olingan;
faol metilen guruhi tutgan trisiklik xinazolonlarni karbonil birikmalar bilan turli sharoitdagi reaksiyalarida E-izomer shakldagi iliden-hosilalar, azometinlar, simmetrik va nosimmetrik metallotsenlar, alifatik karbon kislotalar ishtirokida esa reaksiyaning har ikki markazga (faol metilen va amino guruhlari) ketishi topilgan;
trisiklik xinazolinlar va xinazolintionlarni NBS bilan allil bromlash va elektronoakseptor (EAG) guruhlar saqlagan aromatik al`degidlar bilan elektrofil birikish reaksiyalarida molekulasida asimmetrik uglerod atomi saqlagan stereoizomerlar hosil bo‘lishi aniqlangan va ularni xiral kolonkali yuqori samarali suyuqlik xromatografida individual izomerlarga ajratish usuli ishlab chiqilgan;
formillash mahsulotlarini elektrofil reagentlar bilan regioselektiv alkillash amalga oshirilgan va alkilgalogenidlarning elektrofilligiga qarab O-alkil mahsulotlar yoki olinishi qiyin bo‘lgan S-alkil hosilalar yuqori unumlar bilan hosil bo‘lishi aniqlangan;
metil guruhi saqlagan bi- va trisiklik tienopirimidinlar nitrolovchi aralashma bilan ta’sirlashganda elektrofil ipso-nitrolash yoki oksidlanish reaksiyalari ketishi topilgan;
ilk bor trisiklik xinazolinlar qatorida sul`fonamidlarning bir-reaktorli sintezi amalga oshirilgan va amaliy ahamiyatga ega sul`fonilmochevinalar olish usullari yaratilgan;
ilk bor molekulasida S-Br va C-Cl bog‘lari saqlagan trisiklik xinazolinlar va benzimidazollar qatorida Pd- va Cu-katalizatorligida Suzuki kross-birikish reaksiyalari tatbiq etilgan, reaksiyalar borishiga va izomer mahsulotlar turiga ta’sir etadigan asosiy omillar aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. 
Bi-, trisiklik benzo- va tienopirimidinlarning yangi hosilalarini sintez qilish, kimyoviy o‘zgarishlarini, olingan birikmalarning tuzilishini va biologik xossalarini aniqlash bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida: 
antigel`mint faollikka ega Xinazol preparati uchun O‘zbekicton Recpublikaci Intellektual mulk agentligining ixtiro patenti olingan (№IAP05685, 2018 y.). Natijada chorvachilik uchun yuqori samarali, sintetik antigel`mint vosita yaratish imkonini bergan;
gerbisid faollikka ega Mefosin preparati uchun Intellektual mulk agentligining ixtiro patenti olingan (№IAP05934, 2019 y.). Natijada qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallanmagan ekin maydonlaridagi begona o‘tlarga qarshi yuqori samarali, kam zaharli gerbisid kompozisiya yaratish imkonini bergan;
yangi birikmalardan 13 tasining rentgen tuzilish tahlili natijalari xalqaro Kembridj markaziy kristallografik ma’lumotlar bazasiga kiritilgan (The Cambridge Structural Database, https://www.ccdc.cam, CCDC 769959, 778100, 786547, 820161, 886969, 1402236, 1402240, 1402248, 1402250, 1402357, 1482606, 1482607, 1819031). Natijada bazaga kiritilgan yangi moddalar o‘xshash birikmalarni sintez qilish, tuzilishini tavsiflash imkonini bergan;
bi- va trisiklik benzo- va tienopirimidinlar, ularning hosilalari va analoglarining sintezi va modifikatsiyasidan olingan ma’lumotlardan yuqori impakt-faktorli (IF) 120 ta xorijiy jurnallarda mazkur sinfga mansub yangi birikmalarni sintez qilish, tuzilishini aniqlash va fizik-kimyoviy tahlili uchun foydalanilgan (Scientific Reports, 2016, 6 (36316), Journal Citation Reports (JCR), IF=4.525; Molecules, 2015, 20, 10800, JCR, IF=3.060; Tetrahedron, 2013, 69(36):7699, JCR, IF=2.379; Synlett 2018; 29 (07): 885-889, JCR, IF=2.418; Synthesis, 2017, 49(01): 135, JCR, IF=2.867; Synthetic Communications Reviews, 2014, 44(1):1-31, Journal Impact (JI), IF=1.439; Tetrahedron Letters, 2015, 56 (46): 6478, JCR, IF=2.259; Arkivoc 2017, iii, 335, JI, IF=1.253; European Journal of Medicinal Chemistry, 2018, 149 (98), JCR, IF=4.833). Natijada benzol va tiofen halqalari bilan kondensirlangan pirimidinlar qatorida faol metilen guruhlarini elektrofil almashinish, Pd-katalizatorligida boradigan reaksiyalar, tabiiy-rutikarpin alkaloidining maqsadli sintezini amalga oshirish imkonini bergan;
trisiklik benzo- va tienopirimidinlarning biologik faolliklarini aniqlashdan olingan ma’lumotlardan yuqori impakt-faktorli (IF) 50 dan ortiq xorijiy jurnallarda mazkur sinf birikmalarini biologik faolliklarini tavsiflashda foydalanilgan (Royal Society Open Sciences, 2019, 6:182046, JCR, IF=2.515; Letters in Drug Design & Discovery, 2013, 10(6):522, JI, IF=0.953; Molecular Medicine Reports, 2019, Volume 19 Issue 4 (2890), JI, IF=1.851). Natijada moddalarning bakteriya va saratonga qarshi faolliklari  to‘g‘risida ma’lumotlar olish imkonini bergan.