Оразимбетова Злиха Қдирбаевнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берилган фан тармоғи номи): «Қорақалпоқ вақтли матбуоти тилининг услубий хусусиятлари», 10.00.03–Қорақалпоқ тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.4.DSc/Fil149.
Илмий раҳбар: Абдиназимов Шамшетдин Нажимович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, DSc.27.06.2017.Fil.20.01.
Расмий оппонентлар: Ибрагимов Юлдаш Маткаримович, филология фанлари доктори, профессор; Мўминова Патима Иззатуллаевна, филология фанлари доктори, профессор; Пардаев Азамат Бахронович, филология фанлари доктори, доцент;
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: мустақиллик даврида қорақалпоқ тилида нашр этилган вақтли матбуотнинг тили ва услубий хусусиятларини тизимли равишда, республика, туман, соҳа газеталари ҳамда журнал материаллари асосида очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қорақалпоқ вақтли матбуотидаги ахборий (хабар, репортаж, интервью, ҳисобот), таҳлилий (мақола, корреспонденция, тақриз, хат) ва бадиий-публицистик (лавҳа, очерк) жанрлардаги материаллар тилининг услубий хусусиятлари тизимли равишда очиб берилган;
матбуот тилида қорақалпоқ адабий тилининг лексик-грамматик воситаларини тўғри қўллаш, тилнинг ички имкониятларига риоя қилиш ҳолатлари, тилимизга бошқа тиллардан сўз ва атамаларнинг кириб келиши билан лексикамизнинг бойиши, аммо айрим ҳолатларда бошқа тиллардан келиб кирган сўзларнинг наотўғри қўлланилиши аниқланган;
ҳозирги замон қорақалпоқ адабий тилида сўз ясалишининг янги шакл ва усуллари, вақтли матбуот тилида сўзларнинг лексик ва функционал услубий ўзгариши, матбуот тилининг таъсирчанлиги, эмоционал ва экспрессивликни таъминлашда янги замонавий жиҳатларнинг мавжудлиги исботланган;  
қорақалпоқ вақтли матбуоти тили ва услубида охирги ўттиз йил мобайнида кузатилган лексик ўзгаришлар, янги фразеологик бирликларнинг пайдо бўлиши ва уларнинг эволюцион сифатлари аниқланган;
матбуот рекламаларининг тили қисқа, аниқ, оддий, тушунарли ва бир йўналишга қаратилган бўлиши, маҳсулот ва хизмат турлари ҳақида маълумот бериши, унда фикрнинг таъсирчанлигини кўчайтириш учун ундов сўзлар, сўроқ гаплар, метафора ва эпитетлардан фойдаланиш мақсадга мувофиқлиги ойдинлаштирилган;
мустақиллик даври матбуот тилида умумхалқ тилида мавжуд бўлган фразеологизмлар билан биргаликда газета фразеологизмлари ҳам пайдо бўлгани, газета фразеологизмлари билан умумхалқ фразеологизмларининг истеъмолда бўлиш муддатлари ҳар хиллиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Мустақиллик даври қорақалпоқ вақтли матбуоти тилининг услубий хусусиятларини тадқиқ қилиш асосида:
матбуот тили ва жанрлар услуби публицистик услубнинг алоҳида бир кўриниши эканлиги, матбуот тилининг адабий тил таркибида тўтган ўрни, газеталардаги ёзиш муаммоларни ҳал қилиш борасидаги хулосалардан республика, туман ва соҳа газеталарида амалда йўл қўйилаётган лексик, грамматик, услубий хато ва камчиликларнинг олдини олиш, қорақалпоқ адабий тили меъёрларига риоя қилиш, сўз ва иборалардан тўғри фойдаланишни такомиллаштиришда фойдаланилган (Қорақалпоғистон ахборот агентлигининг 2019 йил 12 мартдаги 01-166/1-сон маълумотномаси). Натижада, қорақалпоқ вақтли матбуотидаги турли жанрдаги материалларнинг мазмун жиҳатидан янада бойишига, матбуот тилидаги баъзи лисоний ва услубий камчиликларни бартараф этишга ва келгусидаги хатоларнинг олдини олишга хизмат қилган;
мустақиллик даври қорақалпоқ вақтли матбуоти тилидаги луғавий ўзгаришлар, янги сўз ва ибораларнинг пайдо бўлиши, бунда бошқа тилларнинг таъсири, газета тили ва услуби, медиа матнларнинг хусусиятлари масалалари, қардош халқлар журналистикасида матбуот тилининг ўрганилишига оид назарий умумлашмалар ва маълумотлар Қирғизистон Республикасининг Ўш давлат университети Қирғиз филологияси ва журналистика факультетида «Медиа проектирование», «Литературное редактирование и публицистический стиль», «Медиапроекция» фанларини ўқитиш сифатини оширишда фойдаланилган (Ўш давлат университетининг 2019 йил 17 июлдаги 1018-сон маълумотномаси). Натижада вақтли матбуот жанрлари тилининг услубий хусусиятлари аниқланиб, миллий матбуот материалларининг туркий халқлар матбуоти жанрларининг тили билан муштараклиги хусусидаги янги маълумотлар билан бойтилишига хизмат қилган;
қорақалпоқ оммавий ахборот воситалари тили ва жанрлар услуби, нутқ ва ёзиш маданиятининг илмий ва амалий аҳамияти хусусидаги натижалардан Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг «Сөз гәўҳары», «Тилге итибар – елге итибар» кўрсатувларининг амалий ишларида фойдаланилган (Қорақалпоғистон телерадиокомпа-ниясининг 2019 йил 2 мартдаги 01-02/77-сон маълумотнома). Натижада, оммавий ахборот воситаларида сўз ва иборалардан тўғри фойдаланиш, тил маданиятига эътибор қаратиш, қорақалпоқ адабий тилининг лексик-грамматик воситаларини тўғри қўллаш, кўрсатув ва эшиттиришларни тайёрлаганда қорақалпоқ адабий тилининг ички имкониятларини ҳисобга олиш, тилимизга бошқа тилларнинг ижобий ва салбий таъсирлари ҳақидаги фикр-мулоҳазалар кўрсатувларнинг таъсирчанлиги ва тил маданиятига эътиборнинг ортишига асос бўлган;
қорақалпоқ оммавий ахборот воситалари тилидаги баъзи бир лисоний ва услубий хато, нуқсон ҳамда камчиликларни бартараф этиш бўйича олинган хулосалардан Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Терминология маркази томонидан кенг фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Терминология марказининг 2019 йил 1 майдаги 01-08/85-сон маълумот-номаси). Натижада, тадқиқотдаги илмий натижалар она тили ва давлат тилидан тўғри фойдаланиш, ёзиш маданиятининг янада юксалиши, лисоний ва услубий камчиликларни бартараф этишга хизмат қилган;
вақтли матбуотнинг ахборот тарқатиш, таъсир кўрсатиш, баҳо бериш каби вазифаларини бажаришда адабий тил воситаларидан тўғри фойдаланишга доир билдирилган назарий фикрлардан матбуот материалларининг ижодий савиясини, сифатини оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон журналистлари ижодий уюшмаси Қорақалпоғистон бўлимининг 2019 йил 19 апрелдаги 16-сон маълумотномаси). Натижада журналистларнинг ва ижодкорлар тилнинг жамият тафаккури ривожидаги ўзига хос хусусиятларини билиш, тушуниш, ўзлаштириш ҳамда ёзишда уларнинг касбий маҳоратининг оширилишига ёрдам берган;
қорақалпоқ вақтли матбуоти тилининг услубий хусусиятлари ва унда янги сўзларнинг ясалиши ва қўлланиши, қўлланиш меъёрларига доир асосли хулосалар Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг «Ҳозирги замон қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиш» мавзусидаги ФА-Ф1-Г003 рақамли фундаментал лойиҳа ишларини амалга оширишда фойдаланилган (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2019 йил 12 июлдаги 38/1-сон маълумотномаси). Натижада қорақалпоқ вақтли матбуотидан олинган материаллар мазкур лойиҳа ишининг янги маълумотлар билан тўлдирилишига ва ҳозирги замон қорақалпоқ адабий тилида сўз ясалишининг янги шакл ва усулларини аниқлашга маълум даражада асос бўлган.